Skip to main content

2022 | OriginalPaper | Buchkapitel

2. Gesetzliche Grundlagen der Einwilligung

Aktivieren Sie unsere intelligente Suche, um passende Fachinhalte oder Patente zu finden.

search-config
loading …

Zusammenfassung

Maßgeblich für die Untersuchung der Wirksamkeitsvoraussetzungen der Einwilligung im Beschäftigungskontext sind die gesetzlichen Grundlagen der Einwilligung. Denn diese stellen den Ausgangspunkt und den Rechtsrahmen der Anforderungen an die Einwilligung dar. Die gesetzlichen Grundlagen der Einwilligung sind im Verfassungsrecht (2.1. Verfassungsrecht), im Europarecht (2.2. Europarecht) sowie im einfachen Recht zu finden (2.3. Einfaches Recht).

Sie haben noch keine Lizenz? Dann Informieren Sie sich jetzt über unsere Produkte:

Springer Professional "Wirtschaft+Technik"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Wirtschaft+Technik" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 102.000 Bücher
  • über 537 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Automobil + Motoren
  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Elektrotechnik + Elektronik
  • Energie + Nachhaltigkeit
  • Finance + Banking
  • Management + Führung
  • Marketing + Vertrieb
  • Maschinenbau + Werkstoffe
  • Versicherung + Risiko

Jetzt Wissensvorsprung sichern!

Springer Professional "Wirtschaft"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Wirtschaft" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 67.000 Bücher
  • über 340 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Finance + Banking
  • Management + Führung
  • Marketing + Vertrieb
  • Versicherung + Risiko




Jetzt Wissensvorsprung sichern!

Fußnoten
1
BGH, Urt. v. 25.5.1954 – I ZR 211/53 = NJW 1954, 1404 ff.
 
2
Timmermann, DÖV 2019, 249, 250.
 
3
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 14, 37; Timmermann, DÖV 2019, 249, 250; Brink, CR 2017, 433, 434.
 
4
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 16.
 
5
BVerfG, Urt. v. 3.3.2004–1 BvR 2378/98 u. 1 BvR 1084/99 = NJW 2004, 999, 1002; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 17; Di Fabio, in: Maunz/Dürig, GG, Art. 2 Abs. 1 Rn. 150.
 
6
BVerfG, Urt. v. 15.12.1999–1 BvR 653/96 = NJW 2000, 1021, 1022; BVerfG, Beschl. v. 26.4.1994–1 BvR 1689/88 = NJW 1995, 1015, 1015; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 18.
 
7
BGH, Urt. v. 5.11.2013 – VI ZR 304/12, Beschl. v. 18.12.2013 – VI ZR 304/12 = ZD 2014, 410, 411; BVerfG, Beschl. v. 21.8.2006–1 BvR 2606/04 u. a. = NJW 2006, 3406, 3407; BVerfG, Urt. v. 18.2.2004–1 BvR 193/97 = NJW 2004, 1155, 1156; BVerfG, Beschl. v. 9.10.2002–1 BvR 1611/96, 1 BvR 805/98 = NJW 2002, 3619, 3621; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 13, 27; Neuner, JuS 2015, 961, 963.
 
8
vgl. BGH, Urt. v. 5.11.2013 – VI ZR 304/12, Beschl. v. 18.12.2013 – VI ZR 304/12 = ZD 2014, 410, 411; BVerfG, Urt. v. 5.6.1973–1 BvR 536/72 = NJW 1973, 1226, 1227 f.; vgl. BVerfG, Beschl. v. 31.1.1973–2 BvR 454/71 = NJW 1973, 891, 892; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 29; Jarass, NJW 1989, 857, 858.
 
9
BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 753; Brink, CR 2017, 433, 434.
 
10
BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 753; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 4, 12.
 
11
BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754; BVerfG, Beschl. v. 14.9.1989–2 BvR 1062/87 = NJW 1990, 563, 563.
 
12
Brink, CR 2017, 433, 434.
 
13
BVerfG, Urt. v. 3.3.2004–1 BvR 2378/98 u. 1 BvR 1084/99 = NJW 2004, 999, 1002; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 15.
 
14
st. Rspr.; BVerfG, Urt. v. 27.2.2008–1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07 = NJW 2008, 822, 833; BVerfG, Beschl. v. 13.6.2007–1 BvR 1783/05 = NJW 2008, 39, 42; BVerfG, Urt. v. 3.3.2004–1 BvR 2378/98, 1 BvR 1084/99 = NJW 2004, 999, 1002; BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; BVerfG, Beschl. v. 14.9.1989–2 BvR 1062/87 = NJW 1990, 563, 563; BVerfG, Beschl. v. 23.5.1980–2 BvR 854/79 = NJW 1980, 2572, 2573; BVerfG, Beschl. v. 31.1.1973–2 BvR 454/71 = NJW 1973, 891, 892; BVerfG, Beschl. v. 8.3.1972–2 BvR 28/71 = NJW 1972, 1123, 1124; BVerfG, Beschl. v. 15.1.1970–1 BvR 13/68 = NJW 1970, 555, 555; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 15; Timmermann, DÖV 2019, 249, 250.
 
15
st. Rspr.; BVerfG, Beschl. v. 24.6.1993–1 BvR 689/92 = NJW 1993, 2365, 2366; BVerfG, Beschl. v. 11.4.1973–2 BvR 701/72 = NJW 1973, 1643, 1643; BVerfG, Beschl. v. 31.1.1973–2 BvR 454/71 = NJW 1973, 891, 892; BVerfG, Beschl. v. 8.3.1972–2 BvR 28/71 = NJW 1972, 1123, 1124; BVerfG, Beschl. v. 15.1.1970–1 BvR 13/68 = NJW 1970, 555, 555; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 19, 37, 39; Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 42.
 
16
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 40; Di Fabio, in: Maunz/Dürig, GG, Art. 2 Abs. 1 Rn. 160; Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 42.
 
17
BVerfG, Urt. v. 25.1.2012–1 BvR 2499/09 u. BvR 2503/09 = NJW 2012, 1500; Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 42.
 
18
BAG, Urt. v. 15.4.2014–1 ABR 3/13 = NZA 2014, 551, 555; Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 42.
 
19
Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 24.
 
20
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419.
 
21
BVerfG, Urt. v. 11.3.2008–1 BvR 2074/05, 1 BvR 1254/07 = NJW 2008, 1505, 1506; BVerfG, Beschl. v. 13.6.2007–1 BvR 1550/03 u. a. = NJW 2007, 2464; BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753; Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG § 4a Rn. 3; Funke, Einwilligung, S. 22; Arlt, MMR 2007, 683, 683; Tinnefeld, NJW 2001, 3078, 3079; Wohlgemuth, BB 1996, 690, 690.
 
22
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 59; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 46; Pötters, Grundrechte, S. 31; Leutheusser-Schnarrenberger, RDV 2016, 173, 175; Thüsing, RDV 2014, 196, 197; Gurlit, RDV 2006, 43, 43; Tinnefeld, NJW 2001, 3078, 3079.
 
23
BAG, Urt. v. 21.11.2013–2 AZR 797/11 = NZA 2014, 243, 247 f.; BGH, Urt. v. 5.11.2013 – VI ZR 304/12, Beschl. v. 18.12.2013 – VI ZR 304/12 = ZD 2014, 410, 410; BVerfG, Urt. v. 27.2.2008–1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07 = NJW 2008, 822, 826; BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754, 755; BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 794; BVerfG, Beschl. v. 11.6.1991–1 BvR 239/90 = NJW 1991, 2411, 2411; BVerfG, Beschl. v. 25.7.1988–1 BvR 109/85 = NJW 1988, 3009, 3009; BVerfG, Beschl. v. 9.3.1988–1 BvL 49/86 = NJW 1988, 2031, 2031; BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 4; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 60; Betz, SPA 2019, 29, 30; Nebel, ZD 2018, 520, 521; Schnabel, ZUM 2008, 657, 657; Arlt, MMR 2007, 683, 683; Gallwas, NJW 1992, 2785, 2787; Geiger, NVwZ 1989, 35, 36.
 
24
Funke, Einwilligung, S. 242; Schmidt, Datenschutz, S. 184; Radlanski, Einwilligung, S. 67, 70; Geiger, NVwZ 1989, 35, 36.
 
25
BGH, Urt. v. 5.11.2013 – VI ZR 304/12, Beschl. v. 18.12.2013 – VI ZR 304/12 = ZD 2014, 410, 410; BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1940; BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; BVerfG, Beschl. v. 14.9.1989–2 BvR 1062/87 = NJW 1990, 563, 563; BAG, Urt. v. 22.10.1986–5 AZR 660/85 = NJW 1987, 2459, 2461; BAG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 421; Franzen, ZfA 2019, 18, 22; Brink, CR 2017, 433, 433.
 
26
vgl. BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1940; BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 794; vgl. BAG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 422; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 66; Nebel, ZD 2018, 520, 521; Wagner, ZD-Aktuell 2018, 06.150; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; Schnabel, ZUM 2008, 657, 657.
 
27
BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 794; vgl. BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1940; vgl. BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; vgl. BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; Thüsing, RDV 2014, 196, 197.
 
28
Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 28 f.; Beckhusen, Datenumgang, S. 83; Funke, Einwilligung, S. 23; Lindner, Einwilligung, S. 53; Radlanski, Einwilligung, S. 67, 70; Franzen, ZfA 2019, 18, 22; Masing, NJW 2012, 2305, 2306; Geiger, NVwZ 1989, 35, 36.
 
29
vgl. BVerfG, Urt. v. 11.3.2008–1 BvR 2074/05, 1 BvR 1254/07 = NJW 2008, 1505, 1506; BVerfG, Urt. v. 27.2.2008–1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07 = NJW 2008, 822, 826; vgl. BVerfG, Beschl. v. 13.6.2007–1 BvR 1550/03 u. a. = NJW 2007, 2464, 2466; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 69, 129; Brink, CR 2017, 433, 434.
 
30
BVerfG, Urt. v. 11.3.2008–1 BvR 2074/05, 1 BvR 1254/07 = NJW 2008, 1505, 1506; BVerfG, Beschl. v. 13.6.2007–1 BvR 1550/03 u. a. = NJW 2007, 2464, 2466; BAG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 422; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 61, 69; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12; Schmidt, Datenschutz, S. 55 f.; D’Avis/Giesen, CR 2019, 24, 26; Timmermann, DÖV 2019, 249, 250; Brink, CR 2017, 433, 434.
 
31
BVerfG, Urt. v. 27.2.2008–1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07 = NJW 2008, 822, 826 f.; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 4; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 68 f.; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12.
 
32
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12.
 
33
BAG, Urt. v. 27.7.2017–2 AZR 681/16 = AP BGB § 626 Nr. 263 Rn. 25; BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 382; LAG Hamm, Urt. v. 26.1.2018–10 Sa 1122/17 = NZA-RR 2018, 460, 464; Schmidt, Datenschutz, S. 174; Brink/Schwab, RDV 2017, 170, 175; Nink/Müller, ZD 2012, 505, 505; vgl. Brink/Schmidt, MMR 2010, 592, 593; Wohlgemuth, BB 1996, 690, 690.
 
34
BAG, Urt. v. 21.11.2013–2 AZR 797/11 = NZA 2014, 243, 247 f.; BVerfG, Beschl. v. 9.3.1988–1 BvL 49/86 = NJW 1988, 2031, 2031; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 22.; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 82, 93; Funke, Einwilligung, S. 27 f.; Radlanski, Einwilligung, S. 69; Betz, SPA 2019, 29, 30; Tinnefeld/Conrad, ZD 2018, 391, 393; Brink, CR 2017, 433, 434.
 
35
BVerfG, Beschl. v. 9.3.1988–1 BvL 49/86 = NJW 1988, 2031, 2031; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 70, 82; Schmidt, Datenschutz, S. 56; Franzen, ZfA 2019, 18, 21 f.
 
36
OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 39; OVG Lüneburg, Urt. v. 29.9.2014–11 LC 114/13 = NJW 2015, 502, 507; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 69.
 
37
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 82; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 18; D’Avis/Giesen, CR 2019, 24, 27; Tinnefeld/Conrad, ZD 2018, 391, 393; Klement, JZ 2017, 161, 169; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 258.
 
38
Lindner, Einwilligung, S. 86; Klass, AfP 2005, 507, 508; Geiger, NVwZ 1989, 35, 38; Jarass, NJW 1989, 857, 860.
 
39
BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754; BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1941; BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; BVerfG, Beschl. v. 25.7.1988–1 BvR 109/85 = NJW 1988, 3009, 3009; BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 18; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 108.
 
40
vgl. BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754; vgl. BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 795; vgl. BVerfG, Urt. v. 8.7.1997–1 BvR 2111/94, 1 BvR 195/95 u. 1 BvR 2189/95 = NJW 1997, 2307, 2308; vgl. BVerfG, Beschl. v. 25.7.1988–1 BvR 109/85 = NJW 1988, 3009, 3009; vgl. BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 53; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 90 f., 93.
 
41
BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 795; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 23; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 18; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 90, 93.
 
42
BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 794; vgl. BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; BVerfG, Beschl. v. 22.6.1977–1 BvR 799/1723, 1724; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 18; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 23; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 90 f., 93; Lindner, Einwilligung, S. 52.
 
43
BAG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 424; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 23, 29; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 96.
 
44
BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1947; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 29; Bieresborn, NZS 2017, 926, 928.
 
45
vgl. BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754; vgl. BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1941; BVerfG, Beschl. v. 12.4.2005–2 BvR 1027/02 = DStRE 2005, 791, 796; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 7, 23, 53; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 91.
 
46
BVerfG, Urt. v. 27.2.2008–1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07 = NJW 2008, 822, 828; BVerfG, Beschl. v. 13.6.2007–1 BvR 1550/03 u. a. = NJW 2007, 2464, 2468; BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1941; vgl. Kock/Francke, NZA 2009, 646, 648.
 
47
BVerfG, Beschl. v. 24.6.1993–1 BvR 689/92 = NJW 1993, 2365, 2366; Ronellenfitsch, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] Einleitung Rn. 24; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 108.
 
48
OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 55; vgl. Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12; Lindner, Einwilligung, S. 51; Wybitul/Pötters, RDV 2016, 10, 12.
 
49
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 422, 425; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 18; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 91, 123; Gallwas, NJW 1992, 2785, 2789.
 
50
Pötters, Grundrechte, S. 118; Masing, NJW 2012, 2305, 2306.
 
51
BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; vgl. Pauly, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 49 Rn. 5; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 60, 74; Roßnagel, MMR 2007, 16, 16.
 
52
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02, MMR 2007, 93, 93; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 74; Klement, JZ 2017, 161, 162; Roßnagel, MMR 2007, 16, 16; Wedde, DuD 2004, 169, 171.
 
53
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 40; Fladung/Pötters, in: Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 3; Radlanski, Einwilligung, S. 96; Veil, NVwZ 2018, 686, 688.
 
54
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 1; Buchner/Petri, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 17, 8 Rn. 17; Schantz, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 6 Abs. 1 Rn. 3; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 9, 19; Schmidt, Datenschutz, S. 298; Ambrock/Karg, ZD 2017, 154, 157; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 706 f.; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638.
 
55
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 1, 28; vgl. Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 116; vgl. Taeger/Rose, BB 2016, 819, 820; Hanloser, DB 2009, 663, 664.
 
56
Buchner/Petri, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 17, Art. 8 Rn. 17.
 
57
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 19; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 103; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 26, Art. 7 Rn. 1; Beckhusen, Datenumgang, S. 159; Radlanski, Einwilligung, S. 71; Schmidt, Datenschutz, S. 205; Grau/Schaut, NZA 2015, 981, 982; Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 120; Franck, CR 2016, 238, 239; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822; Wybitul/Böhm, BB 2015, 2101, 2102; Wintermeier, ZD 2012, 210, 212; Raabe/Lorenz, DuD 2011, 279, 282; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 257, 265; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; Nord/Manzel, NJW 2010, 3756, 3757; Menzel, DuD 2008, 400, 401; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 707; Klass, AfP 2005, 507, 509; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
58
Di Fabio, in: Maunz/Dürig, GG, Art. 2 Abs 1 Rn. 229; Fladung/Pötters, in: Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 4; Pötters, Grundrechte, S. 97: „denkbar“; Wedde, DuD 2004, 169, 169, 171; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231; Robbers, JuS 1985, 925, 928.
 
59
Thüsing, NZA 2011, 16, 18.
 
60
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 26; Radlanski, Einwilligung, S. 71; Wybitul/Böhm, BB 2015, 2101, 2102; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; Klass, AfP 2005, 507, 509; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
61
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 30; vgl. Pötters, Grundrechte, S. 97; Thüsing, NZA 2011, 16, 18; Robbers, JuS 1985, 925, 925.
 
62
Pötters, Grundrechte, S. 97.
 
63
Fladung/Pötters, in: Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 3; Pötters, Grundrechte, S. 97.
 
64
Radlanski, Einwilligung, S. 70; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
65
Radlanski, Einwilligung, S. 71; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
66
Funke, Einwilligung, S. 37; Schmidt, Datenschutz, S. 58; Lindner, Einwilligung, S. 53; Ventura-Heinrich, JA 2013, 130, 131; Paulus/Zenker, JuS 2001, 1, 4.
 
67
Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 22; Lindner, Einwilligung, S. 53; Klement, JZ 2017, 161, 162; Menzel, DuD 2008, 400, 404; Klass, AfP 2005, 507, 509; Paulus/Zenker, JuS 2001, 1, 4.
 
68
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 136; Pötters, Grundrechte, S. 32; Lindner, Einwilligung, S. 51; Masing, NJW 2012, 2305, 2306, 2307; Gallwas, NJW 1992, 2785, 2788.
 
69
Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 6 Rn. 4; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 136; Klement, JZ 2017, 161, 162; Masing, NJW 2012, 2305, 2307; vgl. Gallwas, NJW 1992, 2785, 2786, 2788.
 
70
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 136; Pötters, Grundrechte, S. 48, 283; Nebel, ZD 2018, 520, 522; Masing, NJW 2012, 2305, 2307; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 291.
 
71
BVerfG, Beschl. v. 11.6.1991–1 BvR 239/90 = NJW 1991, 2411, 2411; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 141; Petri, RDV 2007, 153, 154; vgl. Paulus/Zenker, JuS 2001, 1, 5.
 
72
BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 141; Menzel, DuD 2008, 400, 404; Petri, RDV 2007, 153, 154; Wedde, DuD 2004, 169, 170.
 
73
BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 141; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822; Wedde, DuD 2004, 169, 170.
 
74
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 142; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 12; Menzel, DuD 2008, 400, 404.
 
75
BVerfG, Beschl. v. 11.7.2007–1 BvR 1025/07 = NJW 2007, 3707, 3708; vgl. BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 14; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 142; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 86.
 
76
vgl. Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 3; vgl. Klement, JZ 2017, 161, 169; vgl. Möhrke-Sobolewski/Klas, K&R 2016, 373, 374; Klass, AfP 2005, 507, 510.
 
77
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93; Schmidt, Datenschutz, S. 185; Ventura-Heinrich, JA 2013, 130, 131.
 
78
Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 137; vgl. Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, E 4.0 Einführung Rn. 1; vgl. Schulz, in Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 3; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 14.
 
79
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; BVerfG, Urt. v. 26.7.2005–1 BvR 80/95 = NJW 2005, 2376, 2378; BVerfG, Urt. v. 6.2.2001–1 BvR 12/92 = NJW 2001, 957, 958; BVerfG, Beschl. v. 19.10.1993–1 BvR 567/89 = NJW 1994, 36, 38; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 29.
 
80
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; BVerfG, Urt. v. 26.7.2005–1 BvR 80/95 = NJW 2005, 2376, 2378; BVerfG, Urt. v. 6.2.2001–1 BvR 12/92 = NJW 2001, 957, 958; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 29; vgl. Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 87.
 
81
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG § 4a Rn. 3; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 86.
 
82
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93 f.
 
83
Weichert, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 9 Rn. 17; Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO, Art. 9 Rn. 6.
 
84
Weichert, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 9 Rn. 23, 37.
 
85
Schiff, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 9 Rn. 1; Schild, EuZW 1996, 549, 552.
 
86
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12; Schiff, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 9 Rn. 1; Dammann/Simitis, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Art. 8 Rn. 6.
 
87
Datenschutzkonferenz, Kurzpapier Nr. 17, S. 2; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12; Franzen, EuZA 2017, 313, 328.
 
88
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 12; vgl. Gola, BB 2017, 1462, 1468.
 
89
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 116; Albers/Veit, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 9 Rn. 49; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 15; Funke, Einwilligung, S. 247; Schmidt, Datenschutz, S. 300; Hoeren, ZD 2011, 145, 145.
 
90
vgl. BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02, MMR 2007, 93, 93; BDA/BDI, Arbeitnehmerdatenschutz S. 18; vgl. Pauly, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 49 Rn. 5; vgl. Franck, CR 2016, 238, 239.
 
91
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 422; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 16; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO, Syst. C. Rn. 75.
 
92
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 12; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 160; vgl. Kühling, NJW 2017, 1985, 1988; vgl. Masing, NJW 2012, 2305, 2307; vgl. Riesenhuber, RdA 2011, 257, 265; Forst, RDV 2010, 150, 154.
 
93
VG Saarlouis, Urt. v. 29.1.2016–1 K 1122/14 = ZD 2016, 549, 552; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 65; Kühling/Buchner, in: Buchner/Kühling, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 44; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 46; Däubler, Belegschaften, Rn. 154; Spelge, DuD 2016, 775, 780; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261.
 
94
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 28; vgl. Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 15; Klass, AfP 2005, 507, 510.
 
95
BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99, NJW 2001, 879, 880; BVerfG, Urt. v. 17.7.1984–2 BvE 11/83, 2 BvE 15/83 = NJW 1984, 2271, 2276; BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 422; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 28; vgl. Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 15; Klass, AfP 2005, 507, 510.
 
96
Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 73.
 
97
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 30; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 12; Funke, Einwilligung, S. 30; Ventura-Heinrich, JA 2013, 130, 131; vgl. Masing, NJW 2012, 2305, 2307; vgl. Menzel, DuD 2008, 400, 404.
 
98
BVerfG, Beschl. v. 14.11.2018–1 BvR 1278/16 = NZA 2019, 112, 112; vgl. Schmidt, Datenschutz, S. 181; vgl. Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 121; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 264; vgl. Wohlgemuth, BB 1996, 690, 690.
 
99
BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 263; Klass, AfP 2005, 507, 509; vgl. Jarass, NJW 1989, 857, 858.
 
100
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 2; vgl. Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 14; Funke, Einwilligung, S. 239 f.; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Klass, AfP 2005, 507, 509 f.
 
101
Kramer, in: Auernhammer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 3; Kühling, in: Wolff/Brink, DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 2, 37; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 10; Schantz, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 6 Abs. 1 Rn. 4; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 75; Veil, NJW 2018, 3337, 3344; Wendehorst/Graf v. Westphalen, NJW 2016, 3745, 3747; Katko/Babaei-Beigi, MMR 2014, 360, 363; Schneider/Härting, ZD 2011, 63, 66; Menzel, DuD 2008, 400, 401.
 
102
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 2.
 
103
BVerfG, Beschl. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = EuGRZ 2006, 695, 698; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 4; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 30.
 
104
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Nr. 11 Rn. 5; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 2; vgl. Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 12, 14, 34; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 96; Menzel, DuD 2008, 400, 404; Klass, AfP 2005, 507, 510, 518.
 
105
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 34.
 
106
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art 7 Rn. 17; vgl. Schild, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 4 Rn. 126; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Art. 7 Rn. 30; Däubler, Belegschaften, Rn. 137; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1730; Gola/Wronka, RDV 2007, 59, 62; Petri, RDV 2007, 153, 155.
 
107
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 17; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 30; Zscherpe, MMR 2004, 723, 726; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 259; Petri, RDV 2007, 153, 155.
 
108
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 49; Rogosch, Einwilligung, S. 47; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 258.
 
109
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK], § 4a Rn. 32; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 13.
 
110
Franzen, EuZA 2017, 313, 322; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640; vgl. Petri, RDV 2007, 153, 156.
 
111
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 49; Di Fabio, in: Maunz/Dürig, GG, Art. 2 Abs. 1 Rn. 229; Rogosch, Einwilligung, S. 47; Franzen, EuZA 2017, 313, 322; Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 62; Wintermeier, ZD 2012, 210, 212; Klass, AfP 2005, 507, 510.
 
112
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 117; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 13; Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 290; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 67; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK], § 4a Rn. 32; Beckhusen, Datenumgang, S. 159; Franzen, EuZA 2017, 313, 321; Joachim, ZD 2017, 414, 415 f.; Möhrke-Sobolewski/Klas, K&R 2016, 373, 374; Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 62; Wintermeier, ZD 2012, 210, 212; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; Klass, AfP 2005, 507, 510.
 
113
Joachim, ZD 2017, 414, 416; Möhrke-Sobolewski/Klas, K&R 2016, 373, 374; vgl. Tavanti, RDV 2016, 231, 237.
 
114
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 117; Beckhusen. Datenumgang, S. 160; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 104; vgl. Liedke, Einwilligung, S. 15; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640.
 
115
Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231.
 
116
Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 290; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 70; Möhrke-Sobolewski/Klas, K&R 2016, 373, 374; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231.
 
117
vgl. BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1940; Towfigh/Ulrich, in: Sydow, DS-GVO, Art. 49 Rn. 5; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 4 Rn. 176, Art. 7 Rn. 34; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 43; Radlanski, Einwilligung, S. 16, 104; Tinnefeld/Conrad, ZD 2018, 391, 394; Klass, AfP 2005, 507, 510, 512.
 
118
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 4 Rn. 176; Frenzel, in Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 9 Rn. 23; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 14; Radlanski, Einwilligung, S. 17; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 75; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Maier, DuD 2017, 169, 172; Krüger, ZRP 2016, 190, 191.
 
119
Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 79; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 115; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 72; Beckhusen, Datenumgang, S. 161; Ernst, ZD 2017, 110, 113.
 
120
Beckhusen, Datenumgang, S. 161.
 
121
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 52; Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 50; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 59; Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 277; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 75; Franzen, EuZA 2017, 313, 322; bzgl. der Übermittlung in Drittländer: Ambrock/Karg, ZD 2017, 154, 157; Lang/Peintinger, ELR 2013, 206, 206; Tiedemann, NJW 1981, 945, 948.
 
122
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 59; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 43; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 32; Beckhusen, Datenumgang, S. 161; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 259; Hanloser, CR 2008, 713, 715; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658.
 
123
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 59; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 83; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 43; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 35; Lindner, Einwilligung, S. 131, 134 f.; Radlanski, Einwilligung, S. 104 f.; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 75; Ernst, ZD 2017, 110, 113, Fn. 17; Wybitul/Böhm, BB 2015, 2101, 2105; Lang/Peintinger, ELR 2013, 206, 206; van Raay/Meyer-van Raay, VuR 2009, 103, 104; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658; Gola/Wronka, RDV 2007, 59, 62; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 706; Gola, RDV 2002, 109, 111.
 
124
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 16; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 62; Wedde, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 22; Lindner, Einwilligung, S. 132; Schneider, Anm. zu BGH, Urt. v. 1.2.2018 – III ZR 196/17 = K&R 2019, S. 8, 11; Tinnefeld/Conrad, ZD 2018, 391, 392; Niklas/Thurn, BB 2017, 1589, 1590; Roßnagel, DuD 2016, 561, 564; Katko/Babaei-Beigi, MMR 2014, 360, 363.
 
125
Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 278; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 43; Funke, Einwilligung, S. 327; Lindner, Einwilligung, S. 153; Schneider, CR 2017, 568, 569 f.; Lang/Peintinger, ELR 2013, 206, 206; van Raay/Meyer-van Raay, VuR 2009, 103, 104; Menzel, DuD 2008, 400, 407; eine derartige Informationspflicht nur ausnahmsweise annehmend: Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 35.
 
126
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 14; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, G 2.5.12 Rn. 9; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 75; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658.
 
127
Funke, Einwilligung, S. 265, 272.
 
128
Funke, Einwilligung, S. 326; Klass, AfP 2005, 507, 513.
 
129
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 114; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 78; Bizer, DuD 2008, 818, 820.
 
130
Düwell/Brink, NZA 2017, 1081, 1085; Wybitul, NZA 2017, 413, 417.
 
131
OLG Brandenburg, Urt. v. 11.1.2006–7 U 52/05 = MMR 2006, 405, 406; Artikel-29-Datenschutzgruppe, WP 259, S. 14; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 73; Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 279; Beckhusen, Datenumgang, S. 162; Funke, Einwilligung, S. 326; a.A. auf den Kenntnisstand des jeweils Einwilligenden abstellend: Klass, AfP 2005, 507, 513.
 
132
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 16; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 71.
 
133
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 71.
 
134
Fladung/Pötters, in: Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 19; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 81; Krüger, ZRP 2016, 190, 191; Pollmann/Kipker, DuD 2016, 378, 379; Ventura-Heinrich, JA 2013, 130, 133; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640.
 
135
Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640.
 
136
vgl. OLG Brandenburg, Urt. v. 11.1.2006–7 U 52/05 = MMR 2006, 405, 406; Artikel-29-Datenschutzgruppe, WP 259, S. 14; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 73; Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 279; Beckhusen, Datenumgang, S. 162.
 
137
vgl. Beckhusen, Datenumgang, S. 162; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640.
 
138
Ernst, ZD 2017, 110, 111; vgl. Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 640 f.
 
139
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 44; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 63; Schantz, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 6 Abs. 1 Rn. 8; Lindner, Einwilligung, S. 151; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Becker, JZ 2017, 170, 173.
 
140
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Art. 7 Rn. 63; Schneider, CR 2017, 568, 570; vgl. Jarass, NJW 1989, 857, 860.
 
141
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Art. 7 Rn. 63; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 107; vgl. Schneider, CR 2017, 568, 570.
 
142
Schild, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 4 Rn. 125; vgl. Krohm, ZD 2016, 368, 369.
 
143
OLG Celle, Urt. v. 14.11.1979–3 U 92/79 = NJW 1980, 347, 348; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 44; Schild, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 4 Rn. 131; Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 50; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 39; Paal/Kumkar, MMR 2020, 733, 737; Grimm/Kühne, ArbRB 2018, 218, 219; Becker, JZ 2017, 170, 173; Schneider, CR 2017, 568, 570; Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 837; Greßlin, BB 2015, 117, 121; Wybitul, Anm. zu BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 334; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658.
 
144
vgl. BVerfG, Urt. v. 11.3.2008–1 BvR 2074/05, 1 BvR 1254/07 = NJW 2008, 1505, 1509; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 61; Schantz, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 6 Abs. 1 Rn. 9.
 
145
OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 55; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 65; Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 274; Veil, NJW 2018, 3337, 3340; Ernst, ZD 2017, 110, 113.
 
146
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 37, 38; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 48; Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 29; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 14; Franzen, EuZA 2017, 313, 322; Wybitul/Ströbel/Rueß, ZD 2017, 503, 507; Menzel, DuD 2008, 400, 407; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 707.
 
147
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 25, 78; Lindner, Einwilligung, S. 151; Radlanski, Einwilligung, S. 12; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 160; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Maier, DuD 2017, 169, 172; Grau/Schaut, NZA 2015, 981, 982; Menzel, DuD 2008, 400, 400; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658.
 
148
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 17.
 
149
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 25; Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 29; Wybitul, NZA 2017, 413, 416.
 
150
BT-Drs. 18/1135, S. 97; Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 29; Zöll, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 76; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1733; Wybitul/Böhm, BB 2015, 2101, 2102.
 
151
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28; Schild, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 4 Rn. 127; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 39; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 42; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 48; Di Fabio, in: Maunz/Dürig, GG, Art. 2 Abs 1 Rn. 229; Liedke, Einwilligung, S. 37; Beckhusen, Datenumgang, S. 154 f.; Franzen, EuZA 2017, 313, 322; Frhr. Raitz von Frentz/Masch, RDV 2008, 150, 154; Wedde, DuD 2004, 169, 170; Zscherpe, MMR 2004, 723, 726; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
152
Funke, Einwilligung, S. 272.
 
153
Schild, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 4 Rn. 127; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 29, 39; Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG § 4a Rn. 3; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 48; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 27; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 108; Funke, Einwilligung, S. 272; Radlanski, Einwilligung, S. 13; Ernst, ZD 2017, 110, 111; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 260; Klass, AfP 2005, 507, 514; Zscherpe, MMR 2004, 723, 726.
 
154
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 49; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 36; Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Däubler, Belegschaften, Rn. 153; Beckhusen, Datenumgang, S. 154 f.; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 260; Zscherpe, MMR 2004, 723, 726; Schaar, MMR 2001, 644, 648; Geiger, NVwZ 1989, 35, 37.
 
155
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 72; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 33; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 260.
 
156
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 33; Beckhusen, Datenumgang, S. 155; Gola, RDV 2002, 109, 110; Schaar, MMR 2001, 644, 648.
 
157
Klass, AfP 2005, 507, 514.
 
158
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 44; Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 5; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 31, 59; Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 9; Funke, Einwilligung, S. 299.
 
159
Klass, AfP 2005, 507, 514.
 
160
BAG, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178.
 
161
BAG, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 33; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 93.
 
162
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 93.
 
163
Klass, AfP 2005, 507, 514.
 
164
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28, 65; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 27; Radlanski, Einwilligung, S. 125; Fischer, NZA 2018, 8, 10; Thüsing, NZA 2011, 16, 18 f.; Schmidt, RDV 2009, 193, 194; Schmidl, DuD 2007, 11, 13; Weichert, RDV 2007, 189, 190; Schaar, MMR 2001, 644, 644.
 
165
vgl. BVerfG, Beschl. v. 14.11.2018–1 BvR 1278/16 = NZA 2019, 112, 112; BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287 f.; Radlanski, Einwilligung, S. 125; Schwarz, ArbRAktuell 2018, 514, 516; Kainer/Weber, BB 2017, 2740, 2741; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 264; Schmidl, DuD 2007, 11, 13.
 
166
BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 288; Fladung/Pötters, in: Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 14; Schmidt, Datenschutz, S. 301; Kainer/Weber, BB 2017, 2740, 2741; Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 121; Wybitul/Pötters, RDV 2016, 10, 13; Stelljes, DuD 2016, 787, 788; Wedde, DuD 2004, 169, 169; diese Pauschalierung ablehnend: Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 292.
 
167
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28 f.; vgl. Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG § 4a Rn. 3; vgl. Wedde, DuD 2004, 169, 171.
 
168
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28 f.
 
169
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 28 f., 35; Bergt, in: Koreng/Lachenmann, DatenSR, Einwilligungen durch betroffene Personen Rn. 4; Linck, in: Schaub, ArbR-Handbuch, § 153 Rn. 4; Nink/Müller, ZD 2012, 505, 507; Mengel, CCZ 2008, 85, 89.
 
170
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 382; BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 332; OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 52; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 46; Reichold, in: Kiel/Lunk/Oetker, MHb-ArbR, § 96 Rn. 35; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822; Thüsing, BB 2016, 2165, 2166; Grau/Schaut, NZA 2015, 981, 982; Wybitul, Anm. zu BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 334; Thüsing, NZA 2011, 16, 18 f.; Weichert, RDV 2007, 189, 190; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 294; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231; a.A. Trittin/Fischer, NZA 2009, 343, 344.
 
171
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 382; VG Saarlouis, Urt. v. 29.1.2016–1 K 1122/14 = ZD 2016, 549, 552; LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 32; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 46; Radlanski, Einwilligung, S. 98; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822.
 
172
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 382; VG Saarlouis, Urt. v. 29.1.2016–1 K 1122/14 = ZD 2016, 549, 552; vgl. Brecht/Steinbrück/Wagner, PinG 2018, 10, 11; Grau/Schaut, NZA 2015, 981, 982; vgl. Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 294; vgl. Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231.
 
173
Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, E 4.0 Einführung Rn. 1; Tiedemann, Anm. zu BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 383; Heldmann, DB 2010, 1235, 1236.
 
174
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 383; Schmidt, Datenschutz, S. 300; Thüsing, BB 2016, 2165, 2166; Grau/Schaut, NZA 2015, 981, 982; Heldmann, DB 2010, 1235, 1236.
 
175
Tiedemann, Anm. zu BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 383; Thüsing, NZA 2011, 16, 18; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 293.
 
176
vgl. Reichold, in: Kiel/Lunk/Oetker, MHb-ArbR, § 96 Rn. 35; Radlanski, Einwilligung, S. 126; vgl. Schmidt, Datenschutz, S. 199; unter Verweis auf § 7 Abs. 7 ArbZG: Riesenhuber, RdA 2011, 257, 265; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 292 f.; vgl. Däubler, RDV 1999, 243, 249.
 
177
Arning/Rothkegel, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 269; Beckhusen, Datenumgang, S. 158; Kamps/Bonnani, ArbRB 2018, 50, 53; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1733; Thüsing, BB 2016, 2165, 2166.
 
178
Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 71; Beckhusen, Datenumgang, S. 158; Lindner, Einwilligung, S. 152; Wybitul/Böhm, BB 2015, 2101, 2104 f.
 
179
BT-Drs. 18/1135, S. 97; Franzen, in: Müller-Glöge/Preis/Schmidt, ErfK-ArbR, BDSG § 26 Rn. 41; Bergt, in: Koreng/Lachenmann, DatenSR, II. Rn. 4; Schmidt, Datenschutz, S. 206; Franzen, ZfA 2019, 18, 29; Betz, SPA 2019, 29, 30; Assmus/Winzer, ZD 2018, 508, 510; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1733; vgl. Kainer/Weber, BB 2017, 2740, 2741 f.
 
180
BVerfG, Beschl. v. 18.8.1981–2 BvR 166/81 = NJW 1982, 375, 375; Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 30; Towfigh/Ulrich, in: Sydow, DS-GVO, Art. 49 Rn. 5; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 108; Beckhusen, Datenumgang, S. 158; Leeb/Liebhaber, JuS 2018, 534, 537; Wybitul/Ströbel/Rueß, ZD 2017, 503, 507; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 709.
 
181
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art 7 Rn. 29; Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 30; Bergt, in: Koreng/Lachenmann, DatenSR, Einwilligungen Rn. 4; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 48; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 41; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 75; Kamps/Bonanni, ArbRB 2018, 50, 53; Ernst, ZD 2017, 110, 112; Kainer/Weber, BB 2017, 2740, 2741; Spelge, DuD 2016, 775, 780; Jordan/Bissels/Löw, BB 2008, 2626, 2626; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 709; Gola, RDV 2002, 109, 111.
 
182
Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 41, BDSG § 26 Rn. 226; Däubler, Belegschaften, Rn. 160.
 
183
Gola, RDV 2002, 109, 111.
 
184
Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 30; vgl. Stelljes, DuD 2016, 787, 788.
 
185
BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 332; OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 53; Schmidt, Datenschutz, S. 181; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261.
 
186
Schmidt, Datenschutz, S. 181; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261.
 
187
BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 332; OVG Saarlouis, Urt. v. 14.12.2017–2 A 662/17 = BeckRS 2017, 137.554 Rn. 53.
 
188
Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 293.
 
189
Liedke, Einwilligung, S. 39; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 293.
 
190
Radlanski, Einwilligung, S. 127; Liedke, Einwilligung, S. 39; Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 293.
 
191
Lambrich/Cahlik, RDV 2002, 287, 293.
 
192
Schmidt, Datenschutz, S. 303.
 
193
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 52, 94; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 33; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 88; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 73; Becker, JZ 2017, 170, 173; Wybitul/Ströbel/Rueß, ZD 2017, 503, 507; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 820; Greßlin, BB 2015, 117, 121; Zscherpe, MMR 2004, 723, 727.
 
194
Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 5; Zscherpe, MMR 2004, 723, 727.
 
195
Taeger/Rose, BB 2016, 819, 820; Greßlin, BB 2015, 117, 121; Zscherpe, MMR 2004, 723, 727.
 
196
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 95; Funke, Einwilligung, S. 268; Veil, NJW 2018, 3337, 3340.
 
197
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 95; vgl. Pohl, Einwilligung, S. 155 f.; Veil, NJW 2018, 3337, 3340.
 
198
Veil, NJW 2018, 3337, 3340.
 
199
Funke, Einwilligung, S. 268.
 
200
BGH, Urt. v. 11.11.2009 – VIII ZR 112/08 = NJW 2010, 864, 865 f.; BGH, Urt. v. 16.7.2008 – VIII ZR 348/06 = GRUR 2008, 1010, 1011; OLG Köln, Urt. v. 17.6.2011–6 U 8/11 = BeckRS 2011, 16.751; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 17; vgl. Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 35; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 709.
 
201
Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 709.
 
202
OLG Köln, Urt. v. 17.6.2011–6 U 8/11 = BeckRS 2011, 16.751.
 
203
Betz, SPA 2019, 29, 30.
 
204
Radlanski, Einwilligung, S. 86; vgl. Ingold, in: Sydow: DS-GVO, Art. 7 Rn. 27 f.; das Entfallen der Freiwilligkeit ablehnend: Heckmann/Paschke, Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 53.
 
205
Klass, AfP 2005, 507, 511.
 
206
mit u. U. weitreichenden Konsequenzen begründend: Klass, AfP 2005, 507, 511.
 
207
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 117.
 
208
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 117.
 
209
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 119.
 
210
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 119.
 
211
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 119.
 
212
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 382; BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 332.
 
213
Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 35; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 49; Beckhusen, Datenumgang, S. 168; Radlanski, Einwilligung, S. 106; Krohm, ZD 2016, 368, 369, 371; Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 120; Zscherpe, MMR 2004, 723, 726.
 
214
Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 227; Krohm, ZD 2016, 368, 368 f.; Raabe/Lorenz, DuD 2011, 279, 283; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 259; Schaar, MMR 2001, 644, 646.
 
215
Reichold, in: Kiel/Lunk/Oetker, MHb-ArbR, § 96 Rn. 36; Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 10; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 56; Beckhusen, Datenumgang, S. 168; Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 120; Raabe/Lorenz, DuD 2011, 279, 283; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 259; Klass, AfP 2005, 507, 511; Schaar, MMR 2001, 644, 646.
 
216
Krohm, ZD 2016, 368, 369; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; a.A. Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 37; a.A. Lindner, Einwilligung, S. 163.
 
217
Wybitul/Pötters, RDV 2016, 10, 12.
 
218
Krohm, ZD 2016, 368, 369.
 
219
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 120.
 
220
Thüsing/Schmidt/Forst, RDV 2017, 116, 121; Krohm, ZD 2016, 368, 371.
 
221
BGH, Urt. v. 11.12.1991 – VIII ZR 4/91 = NJW 1992, 737, 740; Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 14; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 117; Funke, Einwilligung, S. 298; Wirwohl, DS 2018, 236, 238; Drewes/Siegert, RDV 2006, 139, 140.
 
222
vgl. Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 4 Rn. 171 f., Art. 7 Rn. 23; Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 14; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 26; Wirwohl, DS 2018, 236, 238.
 
223
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 50; Kampert, in: Sydow, DS-GVO, Art. 9 Rn. 14; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 117; Wirwohl, DS 2018, 236, 237 f.; Drewes/Siegert, RDV 2006, 139, 140; ablehnend: Zscherpe, MMR 2004, 723, 725.
 
224
zu § 22 Abs. 1 KUG: Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 835.
 
225
Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 90.
 
226
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 23; Spelge, DuD 2016, 775, 780.
 
227
Radlanski, Einwilligung, S. 96; Jandt/Roßnagel, MMR 2011, 637, 638; vgl. Menzel, DuD 2008, 400, 401: „direkte Grundrechtsausübung“.
 
228
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 50; Wedde, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 21; Spelge, DuD 2016, 775, 780; Zscherpe, MMR 2004, 723, 725; a.A. Funke, Einwilligung, S. 298.
 
229
Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 23; Klass, AfP 2005, 507, 511.
 
230
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 29; Liedke, Einwilligung, S. 19.
 
231
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 50; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, Art. 7 Rn. 29; Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 90; Lindner, Einwilligung, S. 171; Liedke, Einwilligung, S. 19; Klass, AfP 2005, 507, 511; Zscherpe, MMR 2004, 723, 725; a.A.: Tiedemann, NJW 1981, 945, 948.
 
232
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 20; Däubler, Belegschaften, Rn. 144; Funke, Einwilligung, S. 310; Lindner, Einwilligung, S. 126; Pohl, Einwilligung, S. 138 f.; Radlanski, Einwilligung, S. 19; Kühling/Martini, EuZW 2016, 448, 451; Lang/Peintinger, ELR 2013, 206, 208; Buchner, DuD 2010, 39, 42; Jankowski, GRUR 2010, 495, 500; Hanloser, DB 2009, 663, 664; Hanloser, CR 2008, 713, 715.
 
233
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 20; Lindner, Einwilligung, S. 126; Pohl, Einwilligung, S. 138 f.; Radlanski, Einwilligung, S. 19; Kühling/Martini, EuZW 2016, 448, 451; Lang/Peintinger, ELR 2013, 206, 208; Buchner, DuD 2010, 39, 42; Hanloser, DB 2009, 663, 664; Hanloser, CR 2008, 713, 715.
 
234
Radlanski, Einwilligung, S. 20; Buchner, DuD 2010, 39, 42; van Raay/Meyer-van Raay, VuR 2009, 103, 104; vgl. auch Petri, RDV 2007, 153, 156.
 
235
Radlanski, Einwilligung, S. 96.
 
236
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 30.
 
237
jeweils ohne Hinweis auf die Primärquelle: Lindner, Einwilligung, S. 127; Radlanski, Einwilligung, S. 20; Buchner, DuD 2010, 39, 42; Hanloser, CR 2008, 713, 715; Petri, RDV 2007, 153, 156.
 
238
Ernst, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 74; Buchner, DuD 2010, 39, 42; Jankowski, GRUR 2010, 495, 500; Petri, RDV 2007, 153, 156; a.A. Krohm, ZD 2016, 368, 372.
 
239
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 57; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 46; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 34; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 46; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 68; Link, in: Schaub, ArbR-Handbuch, § 153 Rn. 6; Beckhusen,. Datenumgang, S. 183; Liedke, Einwilligung, S. 30; Tavanti, RDV 2016, 231, 238; Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 63; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 258; Wegmann, DuD 2007, 422, 424; Klass, AfP 2005, 507, 515.
 
240
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 34.
 
241
Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 34; vgl. Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, Art. 7 Rn. 69; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 99; vgl. Lindner, Einwilligung, S. 173; vgl. Liedke, Einwilligung, S. 30; Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 838; Klass, AfP 2005, 507, 515.
 
242
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 31, 59; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 34; Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 9; Beckhusen, Datenumgang, S. 183; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 629; Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 63; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 258; Wegmann, DuD 2007, 422, 422 f.
 
243
vgl. Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 66; Assmus/Winzer, ZD 2018, 508, 510; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 629; Fuchs, BB 2015, 3074, 3078; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658.
 
244
vgl. Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 86; Schnabel, ZUM 2008, 657, 658 f.
 
245
a.A. Klass, AfP 2005, 507, 515.
 
246
a.A. BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 384; a.A. BAG, Urt. v. 11.12.2014–8 AZR 1010/13 = ZD 2015, 330, 333; a.A. Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 59; a.A. Beckhusen, Datenumgang, S. 184; a.A. Radlanski, Einwilligung, S. 99.
 
247
a.A. Klass, AfP 2005, 507, 515.
 
248
a.A. Beckhusen, Datenumgang, S. 184.
 
249
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 9; a.A. Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 38; a.A. Radlanski, Einwilligung, S. 99; a.A. Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 838; a.A. Dzida/Grau, DB 2018, 189, 190; a.A. Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 64; a.A. Wegmann, DuD 2007, 422, 422; a.A. Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 709.
 
250
Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 838.
 
251
Funke, Einwilligung, S. 301; weniger restriktiv: Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 86.
 
252
dies räumt auch Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 838 ein.
 
253
a.A. Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 838.
 
254
so allgemein zur Einschränkung des informationellen Selbstbestimmungsrechts jeweils: BVerfG, Urt. v. 13.2.2007–1 BvR 421/05 = NJW 2007, 753, 754; BVerfG, Beschl. v. 4.4.2006–1 BvR 518/02 = NJW 2006, 1939, 1941; BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; BVerfG, Beschl. v. 25.7.1988–1 BvR 109/85 = NJW 1988, 3009, 3009; BVerfG, Urt. v. 15.12.1983–1 BvR 209/83 u. a. = NJW 1984, 419, 419; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 18; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 108.
 
255
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK], § 4a Rn. 58; vgl. Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 87; a.A. Funke, Einwilligung, S. 300.
 
256
BAG, Urt. v. 19.2.2015–8 AZR 1011/13 = ZD 2015, 380, 383; vgl. Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 86: „actus contrarius“; vgl. Radlanski, Einwilligung, S. 99: „Kehrseite der Einwilligung“.
 
257
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 69.
 
258
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 87.
 
259
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 58.
 
260
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 58; Link, in: Schaub, ArbR-Handbuch, § 153 Rn. 6; Beckhusen, Datenumgang, S. 183; Schaar, MMR 2001, 644, 647; a.A. Radlanski, Einwilligung, S. 100, der die gleichen Formvorschriften wie für die Einwilligung verlangt.
 
261
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 78.
 
262
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 58; Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 42; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 47; Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 17; Klass, AfP 2005, 507, 515.
 
263
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 87.
 
264
Beckhusen, Datenumgang, S. 185; Radlanski, Einwilligung, S. 100; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 76.
 
265
Peuker, in: Sydow, DS-GVO, Art. 17 Rn. 20; pauschal eine Löschpflicht annehmend: Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 59.
 
266
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 90.
 
267
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 59; Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 16; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 70.
 
268
Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 16.
 
269
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 90.
 
270
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 91.1; Frenzel, in Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 17a; vgl. Däubler, Belegschaften, Rn. 139; vgl. Franck, RDV 2016, 111, 113.
 
271
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 91.1.
 
272
Buchner/Petri, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 23.
 
273
Buchner/Petri, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 23; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 21; vgl. Franck, RDV 2016, 111, 113.
 
274
Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 63; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261.
 
275
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 73.
 
276
Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822.
 
277
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 41, Art. 7 Rn. 72; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 822.
 
278
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 14.
 
279
Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 45; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 7, Art. 8 Rn. 3; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 163; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 1, Art. 8 Rn. 11; Bock/Engeler, DVBl. 2016, 593, 594; Britz, EuGRZ 2009, 1, 2.
 
280
so zur RL 95/46/EG: Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 8; Behling, BB 2018, 52, 53; vgl. Streinz, DuD 2011, 602, 604.
 
281
vgl. Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 584.
 
282
EGMR, Urt. v. 16.2.2000–27.798/95 Ziff. 65; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 2; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 163; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 1; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 19; Radlanski, Einwilligung, S. 37; Britz, EuGRZ 2009, 1, 2.
 
283
LfDI BW, Tätigkeitsbericht 2016/2017, S. 10; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 165; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 1; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 18; Schmidt, Datenschutz, S. 27 f.
 
284
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 4; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 18; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 29.; vgl. Chandna-Hoppe, NZA 2018, 614, 615.
 
285
EGMR, Urt. v. 24.6.2004–59.320/00 = NJW 2004, 2647, 2649; EGMR, Urt. v. 13.2.2003–42.326/98, Rn. 40 = NJW 2003, 2145, 2147; vgl. Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 4.
 
286
EGMR, Urt. v. 24.6.2004–59.320/00 = NJW 2004, 2647, 2649; EGMR, Urt. v. 13.2.2003–42.326/98, Rn. 40 = NJW 2003, 2145, 2147; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 66; vgl. Roßnagel, NJW 2019, 1, 3.
 
287
EGMR, Urt. v. 24.6.2004–59.320/00 = NJW 2004, 2647, 2649; EGMR, Urt. v. 13.2.2003–42.326/98, Rn. 40 = NJW 2003, 2145, 2148; vgl. Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 14; Masing, JZ 2015, 477, 477.
 
288
EGMR, Urt. v. 4.5.2000–28.341/95 Rn. 43; EGMR, Urt. v. 26.3.1987–9248/81 = EGMR-E 3, 430, 445; EGMR, Urt. v. 4.12.2008–30.562/04 u. a. = EuGRZ 2009, 299, 307; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 45, 51.
 
289
vgl. EuGH, Urt. v. 13.5.2014 – C-131/12 = GRUR 2014, 895, 900; vgl. Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, EMRK Art. 8 Rn. 59; Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 584.
 
290
Behling, BB 2018, 52, 52; Heuschmid, NZA-Beilage 2018, 68, 68; Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
291
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443 ff.
 
292
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
293
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
294
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
295
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = CCZ 2016, 285, 285.
 
296
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1447.
 
297
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
298
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
299
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
300
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
301
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1443.
 
302
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1448.
 
303
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1444.
 
304
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1444.
 
305
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1447.
 
306
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
307
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
308
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
309
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
310
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
311
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
312
EGMR, Urt. v. 5.9.2017–61.496/08 = NZA 2017, 1443, 1446.
 
313
Kort, NZA-RR 2018, 449, 450; vgl. Behling, BB 2018, 52, 56.
 
314
Kort, NZA-RR 2018, 449, 450; vgl. Hembach, Anm. zu EGMR, Urt. v. 22.2.2018 – App. no. 588/13 = ZD 2018, 263, 266; Heuschmid, NZA-Beilage 2018, 68, 72; Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
315
Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
316
Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
317
Ströbel/Böhm/Breunig/Wybitul, CCZ 2018, 14, 20; vgl. auch Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
318
vgl. LAG Berlin-Brandenburg, 14.1.2016–5 Sa 657/15 = K&R 2016, 293 ff.; Behling, BB 2018, 52, 56; a.A. Heuschmid, NZA-Beilage 2018, 68, 72, der ein pauschales Verbot der Nutzung von Smartphones am Arbeitsplatz als Verstoß gegen Art. 8 EMRK wertet.
 
319
Oberthür, RdA 2018, 286, 296.
 
320
Behling, BB 2018, 52, 54.
 
321
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13.
 
322
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 6.
 
323
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 6 f.
 
324
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 7.
 
325
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 7.
 
326
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 8 f.
 
327
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 11.
 
328
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 12.
 
329
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 14 ff.
 
330
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 3, 35.
 
331
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 60.
 
332
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 45.
 
333
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 44.
 
334
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 44.
 
335
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 44.
 
336
EGMR, Urt. v. 28.11.2017–70.838/13 Rn. 60.
 
337
Chandna-Hoppe, NZA 2018, 614, 616.
 
338
Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 11; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 9, Art. 8 Rn. 10; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 12; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 168; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 8, Art. 8 Rn. 3; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 18; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 24; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 6; Schmidt, Datenschutz, S. 30; Lindner, Einwilligung, S. 20; Bieker, DuD 2018, 27, 28; Klement, JZ 2017, 161, 165; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 385.
 
339
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 4; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 18; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 19; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 10; Taeger/Schmidt, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einführung Rn. 45; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 24; Funke, Einwilligung, S. 34; Joachim, ZD 2017, 414, 417; Klement, JZ 2017, 161, 169; Britz, EuGRZ 2009, 1, 3.
 
340
Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 161, 169; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 26; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 1; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 7; Folz, in: Vedder/Heintschel von Heinegg, Unionsrecht, GRCh Art. 8 Rn. 1; Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 8 Rn. 5; Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 26; Taeger/Schmidt, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einführung Rn. 45; Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 24; Däubler, Belegschaften, Rn. 90c; Schmidt, Datenschutz, S. 28; Samardzic/Becker, EuZW 2020, 646, 649; Nebel, ZD 2018, 520, 522; Schulte, PinG 2017, 227, 228; Leutheusser-Schnarrenberger, RDV 2016, 173, 180; Britz, EuGRZ 2009, 1, 3; Spiecker gen. Döhmann/Eisenbarth, JZ 2011, 169, 171; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 385; Forst, RDV 2010, 150, 150.
 
341
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 24; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 12; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 1; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 14; Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 8 Rn. 4; Funke, Einwilligung, S. 34; Pohl, Einwilligung, S. 77; Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
342
Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 2; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 24; Pohl, Einwilligung, S. 77; Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
343
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 21; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 12; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 10; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 15; vgl. Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 6; vgl. Schmidt, Datenschutz, S. 30; Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
344
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 20; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 19, 23, 26; Ingold, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 10.
 
345
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 20; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 19.
 
346
EuGH, Urt. v. 20.5.2003, C-465/00, C-138/01 und C-139/01, ECLI:EU:C:2003:294 Rn. 75; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 16; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 9; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 6; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 15; Schmidt, Datenschutz, S. 29; Bieker, DuD 2018, 27, 28; Klement, JZ 2017, 161, 168; Guckelberger, EuZW 2011, 126, 128.
 
347
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 18; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 12; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 16; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 24; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 28; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 14; Schmidt, Datenschutz, S. 29; Bieker, DuD 2018, 27, 28.
 
348
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 19; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 16; Schmidt, Datenschutz, S. 30.
 
349
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Tinnefeld/Conrad, ZD 2018, 391, 393; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 265.
 
350
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 22.
 
351
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 20; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 13; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 18, 24; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 9; Funke, Einwilligung, S. 34; Pohl, Einwilligung, S. 96; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 264 f.
 
352
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 20; Pohl, Einwilligung, S. 96.
 
353
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 20; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 20; Pohl, Einwilligung, S. 96 f.
 
354
Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 26; Streinz, DuD 2011, 602, 603.
 
355
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 2; Albrecht, CR 2016, 88, 92; Spindler, DB 2016, 937, 939.
 
356
vgl. Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; vgl. Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 13; vgl. Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 11; vgl. Fladung/Pötters, in Wybitul, DS-GVO, Art. 7, 8 Rn. 5.
 
357
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 24; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Art. 7 Rn. 9; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 1, 25: institutionelle Garantie; Radlanski, Einwilligung, S. 39; Kollmar/El-Auwad, K&R 2021, 73, 73; Veil, NJW 2018, 3337, 3337; Leutheusser-Schnarrenberger, RDV 2016, 173, 180.
 
358
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 1; Frenzel, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 16.
 
359
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 24; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 11; vgl. Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 25; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 10; vgl. Funke, Einwilligung, S. 34; vgl. Leeb/Liebhaber, JuS 2018, 534, 535; Britz, EuGRZ 2009, 1, 9; a.A. Schmidt, Datenschutz, S. 30.
 
360
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 24.
 
361
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 24; vgl. Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 29: Qualifikation der Einschränkungsgründe; Britz, EuGRZ 2009, 1, 9.
 
362
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 24; vgl. Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 32; vgl. Britz, EuGRZ 2009, 1, 9.
 
363
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 32; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 14; vgl. Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 32; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 14; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 26.
 
364
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 31 f.; vgl. Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 12; Britz, EuGRZ 2009, 1, 9.
 
365
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 32; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 14.
 
366
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 32; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 14.
 
367
EuGH, Urt. v. 8.4.2014 – C-293/12, C 594/12 = MMR 2014, 412, 414; Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 8 Rn. 11; vgl. Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 16.
 
368
ausführliche Darstellung bei Michl, DuD 2017, 349 ff.
 
369
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 8; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 2.
 
370
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 23; vgl. Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 5.
 
371
Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 30; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 13; Roßnagel, NJW 2019, 1, 2; Rossnagel, ZD 2019, 157, 158; Bock/Engeler, DVBl. 2016, 593, 595.
 
372
Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 11; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 19; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 7.
 
373
Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 7 Rn. 11; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 19; vgl. Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 11; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 32.
 
374
Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 33.
 
375
Präsidium, Erläuterungen zur Charta der Grundrechte (2007/C 303/02), ABl. 2007 C 303/17, Art. 7; Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 2; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 168; vgl. Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 7 Rn. 1; Schmidt, Datenschutz, S. 28.
 
376
Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 27; Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 12.
 
377
Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 27.
 
378
Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 12; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 19; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 32.
 
379
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 19.
 
380
Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 2; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 40; vgl. Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 7 Rn. 17; vgl. Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 7 Rn. 11; vgl. Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 34.
 
381
Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 2; vgl. Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 40.
 
382
Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 7 Rn. 17; Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 2, 13; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 40.
 
383
EuGH, Urt. v. 17.10.2013 – C-291/12 = NVwZ 2014, 435, 437; EuGH, Urt. v. 11.7.1989 – C-265/87 = BeckRS 2004, 72.769 Rn. 15; EuGH, Urt. v. 8.4.1992 – C 62/90 = NJW 1992, 1553, 1554.
 
384
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 24; Jarass, in: GRCh Art. 8 Rn. 4; vgl. Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 24; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 7; Roßnagel, NJW 2019, 1, 2; Rossnagel, ZD 2019, 157, 158; Bock/Engeler, DVBl. 2016, 593, 595.
 
385
Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 4; Rossnagel, ZD 2019, 157, 158; Bock/Engeler, DVBl. 2016, 593, 595.
 
386
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 17, Art. 8 vor Rn. 1, Rn. 6; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 31; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 26; Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 8 Rn. 13; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 7; Knecht, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, GRCh Art. 8 Rn. 5; Schmidt, Datenschutz, S. 29; Timmermann, DÖV 2019, 249, 251; Leeb/Liebhaber, JuS 2018, 534, 535; Guckelberger, EuZW 2011, 126, 127; a.A. Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 19.
 
387
EuGH, Urt. v. 17.10.2013 – C-291/12 = NVwZ 2014, 435, 436; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 6; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 31; Timmermann, DÖV 2019, 249, 251; a.A. Guckelberger, EuZW 2011, 126, 127.
 
388
EuGH, Urt. v. 17.10.2013 – C-291/12 = NVwZ 2014, 435, 436; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 6; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 31; Roßnagel, NJW 2019, 1, 2; Timmermann, DÖV 2019, 249, 251.
 
389
EuGH, Urt. v. 13.5.2014 – C-131/12 = GRUR 2014, 895, 899; EuGH, Urt. v. 17.10.2013 – C-291/12, NVwZ 2014, 435, 436; EuGH, Urt. v. 8.4.2014 – C-293/12, C 594/12, MMR 2014, 412, 413; EuGH, Urt. v. 24.11.2011 – C-468/10, C-469/10, EuZW 2012, 37, 40; EuGH, Urt. v. 9.11.2010 – Rs. C-92/09, C-93/09, EuZW 2010, 939, 941.
 
390
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 3, 22; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 4; Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 584; Streinz, DuD 2011, 602, 604.
 
391
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 3, 22; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 4; Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 584.
 
392
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 3.
 
393
EuGH, Urt. v. 9.11.2010 – Rs. C-92/09, C-93/09, EuZW 2010, 939, 941.
 
394
Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 8; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 10; Lindner, Einwilligung, S. 20; Schmidt, Datenschutz, S. 31; Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
395
Schmidt, Datenschutz, S. 31.
 
396
Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
397
Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 12; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 11; Folz, in: Vedder/Heintschel von Heinegg, Unionsrecht, GRCh Art. 8 Rn. 3; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 15; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 7 Rn. 11, Art. 8 Rn. 6; Augsberg, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, GRCh Art. 7 Rn. 11; Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 7 Rn. 11; Funke, Einwilligung, S. 35; Lindner, Einwilligung, S. 20; Pohl, Einwilligung, S. 80; Roßnagel, NJW 2019, 1, 3; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 387.
 
398
vgl. EuGH, Urt. v. 13.5.2014 – C-131/12 = GRUR 2014, 895; Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 12; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 8, 8 Rn. 2 f.; Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 6; Däubler, Belegschaften, Rn. 134b; Streinz, JuS 2014, 1140, 1143, Anm. zu EuGH, Urt. v. 13.5.2014 – C-131/12.
 
399
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 12; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 15; Jarass, in: GRCh, Art. 7 Rn. 32; Funke, Einwilligung, S. 35; Roßnagel, NJW 2019, 1, 3; Eichenhofer, EuR 2016, 76, 78.
 
400
Roßnagel, NJW 2019, 1, 3; Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
401
Streinz, in: Streinz, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 6; Folz, in: Vedder/Heintschel von Heinegg, Unionsrecht, GRCh Art. 8 Rn. 3; vgl. Bernsdorff, in: Meyer/Hölscheidt, GRCh, Art. 7 Rn. 16; Jarass, in: GRCh, Art. 51 Rn. 5, Art. 52 Rn. 17; Roßnagel, NJW 2019, 1, 3; Karg, VuR 2016, 457, 458; von Lewinski, DuD 2012, 564, 568.
 
402
Funke, Einwilligung, S. 35; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 385.
 
403
Funke, Einwilligung, S. 35; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 385; a.A. Klement, JZ 2017, 161, 166.
 
404
Gersdorf, in: Gersdorf/Paal, BeckOK-InformationsR, GRCh Art. 8 Rn. 12; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 3; Jarass, in: GRCh, Art. 8 Rn. 10; Funke, Einwilligung, S. 35; Streinz/Michl, EuZW 2011, 384, 387.
 
405
Taeger/Schmidt, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 45; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 34; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 19; Roßnagel, NJW 2019, 1, 2; Rossnagel, ZD 2019, 157, 158; Klement, JZ 2017, 161, 168; Bock/Engeler, DVBl. 2016, 593, 595; von Lewinski, DuD 2012, 564, 567.
 
406
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 3.
 
407
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 3.
 
408
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 3, AEUV Art. 16 Rn. 3; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 35; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 177; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 3, 7; Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 26; Schmidt, Datenschutz, S. 29; Samardzic/Becker, EuZW 2020, 646, 649; Schulte, PinG 2017, 227, 228; Spiecker gen. Döhmann/Eisenbarth, JZ 2011, 169, 172; Britz, EuGRZ 2009, 1, 2.
 
409
ausführliche Begründung bei: Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 31; a.A. Spiecker gen. Döhmann/Eisenbarth, JZ 2011, 169, 172.
 
410
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 3; Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 30; Pohl, Einwilligung, S. 101 f.
 
411
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 3; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 9; vgl. Brühann, in: von der Groeben/Schwarze/Hatje, Unionsrecht, AEUV Art. 16 Rn. 30; Pohl, Einwilligung, S. 102.
 
412
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, EU-GRCharta Art. 8 Rn. 3; Pohl, Einwilligung, S. 102 f.
 
413
Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 9.
 
414
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 3; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 177; Britz, EuGRZ 2009, 1, 2; a.A. Spiecker gen. Döhmann/Eisenbarth, JZ 2011, 169, 172.
 
415
Kingreen, in: Calliess/Ruffert, EUV/AEUV, GRCh Art. 8 Rn. 5; Folz, in: Vedder/Heintschel von Heinegg, Unionsrecht, GRCh 8 Rn. 2.
 
416
Hornung/Spiecker gen. Döhmann, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 157; Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 7; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 3; Schmidt, Datenschutz, S. 32; Klement, JZ 2017, 161, 164; Spiecker gen. Döhmann/Eisenbarth, JZ 2011, 169, 172.
 
417
Kühling/Raab, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, Einführung Rn. 7; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 3; Schmidt, Datenschutz, S. 32.
 
418
Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 3, 5; vgl. Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 22; Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einleitung Rn. 6; Bergt, in: Koreng/Lachenmann, DatenSR, II. Rn. 4.
 
419
Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einleitung Rn. 6; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 3, 24; Ambrock/Karg, ZD 2017, 154, 158; Klement, JZ 2017, 161, 165.
 
420
Taeger, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 1.
 
421
Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einleitung Rn. 91; Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 29; Hornung/Spiecker, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 268; Hofmann/Johannes, ZD 2017, 221, 221; Ziegenhorn/von Heckel, NVwZ 2016, 1585, 1586; Maschmann, DB 2016, 2480, 2480.
 
422
Paal/Pauly, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, Einleitung Rn. 19; Hatje, in: Schwarze/Becker/Hatje/Schoo, EU-Kommentar, AEUV Art. 16 Rn. 5; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 182; Hornung/Spiecker gen. Döhmann, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 269; Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 7; Bunnenberg, Datenschutzrecht, S. 171 f.; Aretz, DuD 2019, 13, 13.
 
423
Sydow, in: Sydow, DS-GVO, Einleitung Rn. 7; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 182; Däubler, Belegschaften, Rn. 90c; Aretz, DuD 2019, 13, 13.
 
424
Klement, JZ 2017, 161, 165.
 
425
Taeger/Schmidt, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO, Einführung Rn. 45; Hornung/Spiecker, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 265; Hofmann/Johannes, ZD 2017, 221, 221; Klement, JZ 2017, 161, 162, 165; von Schenck/Mueller-Stöfen, GWR 2017, 171, 171; Taeger/Rose, BB 2016, 819, 830; Tavanti, RDV 2016, 231, 232; von Lewinski, DuD 2012, 564, 568; Wollenschläger, AöR 135 (2010), 363, 377; Britz, EuGRZ 2009, 1, 3.
 
426
Taeger/Schmidt, in: Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, DS-GVO, Einführung Rn. 45; Timmermann, DÖV 2019, 249, 259; Klement, JZ 2017, 161, 165, 168; Spelge, DuD 2016, 775, 778; Hornung, ZD 2012, 99, 100; von Lewinski, DuD 2012, 564, 567; Masing, NJW 2012, 2305, 2310; Wollenschläger, AöR 135 (2010), 363, 378.
 
427
Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 34, E 4.0 Rn. 26.
 
428
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 39; Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einführung Rn. 97; Paal/Pauly, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, Einleitung Rn. 10; Pohl, Einwilligung, S. 143; Betz, SPA 2019, 29, 30.
 
429
EuGH, Urt. v. 19.11.1998 – C-162/97, ECLI:EU:C:1998:554, Rn. 54; EuGH, Urt. v. 24.11.2005 – C-136/04, ECLI:EU:C:2005:716, Rn. 32; Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 39; Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einführung Rn. 97; Pohl, Einwilligung, S. 143; Franck, ZD 2017, 509, 510.
 
430
Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Einleitung Rn. 39; Selmayr/Ehmann, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Einführung Rn. 97.
 
431
Gräber/Nolden, in: Paal/Pauly, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 25; Forst, in: Auernhammer, DS-GVO/BDSG, § 26 Rn. 75; Franzen, ZfA 2019, 18, 29; Dzida/Grau, DB 2018, 189, 189 f.; Reiserer/Christ/Heinz, DStR 2018, 1501, 1505; Buchner/Kühling, DuD 2017, 544, 545; Wybitul/Ströbel/Rueß, ZD 2017, 503, 507.
 
432
Riesenhuber, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG § 26 Rn. 43; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 17, 50.1; Forst, in: Auernhammer, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 75; Gaul/Pitzer, ArbRB 2017, 241, 242; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Buchner/Kühling, DuD 2017, 544, 544 f.; Franzen, ZfA 2019, 18, 28; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1729; Gola, BB 2017, 1462, 1462 f., 1467; Greve, NVwZ 2017, 737, 739.
 
433
Riesenhuber, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG § 26 Rn. 40; Selk, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 88 Rn. 221; Gola, in: Gola/Heckmann, BDSG, § 26 Rn. 11; Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 88 Rn. 66; Tiedemann, in: Sydow, DS-GVO, Art. 88 Rn. 34; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, E 4.0 Rn. 22; Oberthür, RdA 2018, 286, 291; Franzen, EuZA 2017, 313, 351; Gola, BB 2017, 1462, 1472.
 
434
Maschmann, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 88 Rn. 66.
 
435
BVerfG, Beschl. v. 9.3.1988–1 BvL 49/86 = NJW 1988, 2031, 2031; Brink, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Syst. C. Rn. 70, 82; Schmidt, Datenschutz, S. 56; Franzen, ZfA 2019, 18, 21 f.
 
436
Tiedemann, in: Sydow, DS-GVO, Art. 88 Rn. 7; Seifert, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 88 Rn. 22; Martini/Botta, NZA 2018, 625, 628; Maschmann, DB 2016, 2480, 2484; Wybitul/Pötters, RDV 2016, 10, 13 f.; Spelge, DuD 2016, 775, 778.
 
437
Maschmann, NZA-Beilage 2018, 115, 116.
 
438
vgl. zu § 32 BDSG-alt: Maschmann, DB 2016, 2480, 2484; vgl. Kort, ZD 2016, 555, 556.
 
439
Forst, in: Auernhammer, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 76 ff.; Stemmer, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 50.1.; Seifert, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 88 Rn. 21; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 6; Zöll, in Taeger/Gabel, DS-GVO/BDSG, BDSG § 26 Rn. 77, 79; Gola, RDV 2018, 24, 27; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1731; Gola, BB 2017, 1462, 1464.
 
440
Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 182; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 35; Roßnagel, NJW 2019, 1, 1; Greve, NVwZ 2017, 737, 744; Masing, JZ 2015, 477, 483, 485 f.; Wollenschläger, AöR 135 (2010), 363, 377 f.
 
441
Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 182; vgl. Roßnagel, NJW 2019, 1, 1; Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 583; Greve, NVwZ 2017, 737, 744; Masing, JZ 2015, 477, 483.
 
442
EuGH, Urt. v. 27.6.2006 – C-540/03, ECLI:EU:C:2006:429, Rn. 104 f.; Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, in: Spiecker gen. Döhmann/Bretthauer, Datenschutz, A 0.1 Rn. 35; Schiedermair, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 182; Ziebarth/Elsaß, ZUM 2018, 578, 583; Greve, NVwZ 2017, 737, 744; Masing, JZ 2015, 477, 481.
 
443
Hornung/Spiecker gen. Döhmann, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 268.
 
444
Hornung/Spiecker gen. Döhmann, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, Einleitung Rn. 268.
 
445
Ziegenhorn/von Heckel, NVwZ 2016, 1585, 1586.
 
446
Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 14, 84.
 
447
Taeger/Rose, BB 2016, 819, 830.
 
448
ausführliche Darstellung des Fragerechts des Arbeitgebers bei Kort, NZA-Beilage 2016, 62 ff. und Ohlendorf/Schreier, BB 2008, 2458 ff.
 
449
Seifert, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 88 Rn. 77; Reiserer/Christ/Heinz, DStR 2018, 1501, 1507; Kainer/Weber, BB 2017, 2740, 2742; Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67; Gola, RDV 2011, 109, 109; Kohte, AcP 185 (1985), 105, 143.
 
450
BAG, Urt. v. 6.2.2003–2 AZR 621/01 = NZA 2003, 848, 848; BAG, Urt. v. 5.10.1995–2 AZR 923/94 = NJW 1996, 2323, 2324; BAG, Urt. v. 11.11.1993–2 AZR 467/93 = NJW 1994, 1363, 1364; BAG, Urt. v. 7.6.1984–2 AZR 270/83 = NJW 1985, 645, 645; Neuner, JuS 2015, 961, 966; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261.
 
451
BAG, Urt. v. 5.10.1995–2 AZR 923/94 = NJW 1996, 2323, 2324; BAG, Urt. v. 7.6.1984–2 AZR 270/83 = NJW 1985, 645, 645.
 
452
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Hilbrans/Middel, in: Däubler/Hjort/Schubert/Wolmerath, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 5; Gola, in: Gola/Heckmann, BDSG, § 26 Rn. 29; Däubler, Belegschaften, Rn. 161; Radlanski, Einwilligung, S. 128; Schmidt, Datenschutz, S. 181, S. 300 f.; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 161; Gola, NZA 2019, 654, 655; Lepperhoff, ZD-Aktuell 2017, 05.748; Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67; Kania/Sansone, NZA 2012, 360, 364; Riesenhuber, RdA 2011, 257, 261; Gola, RDV 2002, 109, 111; Thüsing/Lambrich, BB 2002, 1146, 1150.
 
453
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; vgl. Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67.
 
454
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 65; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 47; Gola, NZA 2019, 654, 655; vgl. Reiserer/Christ/Heinz, DStR 2018, 1501, 1507.
 
455
Gola, in: Gola/Heckmann, BDSG, § 26 Rn. 136; Klement, in: Simitis/Hornung/Spiecker gen. Döhmann, DatenSR, DS-GVO Art. 7 Rn. 30, 84; Gola, BB 2017, 1462, 1468; Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67; Ohlendorf/Schreier, BB 2008, 2458, 2460.
 
456
Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 65; Däubler, Belegschaften, Rn. 219; Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67; Thüsing/Lambrich, BB 2002, 1146, 1149.
 
457
BAG, Urt. v. 6.2.2003–2 AZR 621/01 = NZA 2003, 848, 848 f.; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 65; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 48; Däubler, Belegschaften, Rn. 215; Gola, BB 2017, 1462, 1472; Kort, NZA-Beilage 2016, 62, 67.
 
458
Gesetz über genetische Untersuchungen bei Menschen vom 1.2.2010, i.d.F. v. 26.11.2019, BGBl. I S. 1626, 1644.
 
459
vgl. zu § 8 GenDG: Weichert, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 4 Rn. 103; Schmidt, Datenschutz, S. 199.
 
460
Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 49; Kühling, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, BDSG 2003 [aK] § 4a Rn. 65; Radlanski, Einwilligung, S. 129; Byers/Wenzel, BB 2017, 2036, 2040; Benecke/Groß, NZA 2015, 833, 839.
 
461
Byers/Wenzel, BB 2017, 2036, 2040.
 
462
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Däubler, in: Däubler/Wedde/Weichert/Sommer, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 25; Kleinebrink, ArbRB 2012, 61, 62; Gola, RDV 2002, 109, 111.
 
463
Gola/Brink, in: Boecken/Düwell/Diller/Hanau, Arbeitsrecht, BDSG 2003 § 4a Rn. 2; Schulz, in: Gola, DS-GVO, Art. 7 Rn. 47; Gola, in: Gola/Heckmann, BDSG, § 26 Rn. 136; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 161; Gola, BB 2017, 1462, 1468; Schmidt, RDV 2009, 193, 194; Gola, RDV 2002, 109, 111.
 
464
Lindner, Einwilligung, S. 85; Kleinebrink, DB 2018, 1729, 1730; Drewes/Siegert, RDV 2006, 139, 139; Klass, AfP 2005, 507, 508; Zscherpe, MMR 2004, 723, 724.
 
465
Bub, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 183 Rn. 1.
 
466
Mansel, in: Jauernig, BGB, § 630d Rn. 1.
 
467
Mansel, in: Jauernig, BGB, § 630d Rn. 1.
 
468
Pohl, Einwilligung, S. 122; Buchner, Informationelle Selbstbestimmung, S. 253; Rogosch, Einwilligung, S. 44 f.
 
469
Buchner, Informationelle Selbstbestimmung, S. 253; Rogosch, Einwilligung, S. 46.
 
470
Rogosch, Einwilligung, S. 44.
 
471
Rogosch, Einwilligung, S. 44.
 
472
Albers/Veit, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 6 Rn. 19, Art. 9 Rn. 49; Buchner/Petri, Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 17; Lindner, Einwilligung, S. 213; Engeler, ZD 2018, 55, 56; Spindler, DB 2016, 937, 939; Neuner, JuS 2015, 961, 965; Hoeren, ZD 2011, 145, 145; Buchner, DuD 2010, 39, 40; Menzel, DuD 2008, 400, 404; Klass, AfP 2005, 507, 508.
 
473
BVerfG, Urt. v. 26.7.2005–1 BvR 80/95 = NJW 2005, 2376, 2377; BVerfG, Beschl. v. 19.10.1993–1 BvR 567/89 u. a. = NJW 1994, 36, 38; BVerfG, Beschl. v. 13.5.1986–1 BvR 1542/84 = DNotZ 1986, 629, 630; BVerfG, Beschl. v. 4.6.1985–1 BvL 12/84 = NJW 1986, 243, 243; Albers/Veit, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 9 Rn. 49; Funke, Einwilligung, S. 243; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 160; Hoeren, ZD 2011, 145, 145; Klass, AfP 2005, 507, 508; Paulus/Zenker, JuS 2001, 1, 1; Robbers, JuS 1985, 925, 930.
 
474
BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287; Funke, Einwilligung, S. 243 f.; Engeler, ZD 2018, 55, 56; vgl. Fezer, MMR 2017, 3, 4.
 
475
Paulus/Zenker, JuS 2001, 1, 1.
 
476
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 12.
 
477
Heckmann/Paschke, in: Ehmann/Selmayr, DS-GVO, Art. 7 Rn. 12; Schmidt, Datenschutz, S. 182; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 160.
 
478
vgl. BVerfG, Beschl. v. 23.11.2006–1 BvR 1909/06 = NJW 2007, 286, 287; BVerfG, Urt. v. 23.10.2006–1 BvR 2027/02 = MMR 2007, 93, 93; Albers/Veit, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 6 Rn. 20; Buchner/Kühling, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 7 Rn. 14; Buchner, FS für Herbert Buchner, S. 153, 160; vgl. Masing, NJW 2012, 2305, 2307; Hoeren, ZD 2011, 145, 145; vgl. Forst, RDV 2010, 150, 154; vgl. Petri, RDV 2007, 153, 154.
 
479
Schmidt, Datenschutz, S. 182.
 
480
BVerfG, Beschl. v. 14.12.2000–2 BvR 1741/99 = NJW 2001, 879, 880; Buchner/Petri, in: Kühling/Buchner, DS-GVO/BDSG, DS-GVO Art. 6 Rn. 17; Albers/Veit, in: Wolff/Brink, BeckOK-DatenSR, DS-GVO Art. 6 Rn. 19; Kühling/Heberlein, NVwZ 2016, 7, 11.
 
481
Pohl, Einwilligung, S. 122; Buchner, Informationelle Selbstbestimmung, S. 253; Rogosch, Einwilligung, S. 44 f.
 
482
Pohl, Einwilligung, S. 122; Rogosch, Einwilligung, S. 45; Buchner, Informationelle Selbstbestimmung, S. 237; Ohly, „Volenti non fit iniuria“, S. 207.
 
483
Pohl, Einwilligung, S. 122.
 
484
BGH, Urt. v. 28.6.1988 – VI ZR 288/87 = NJW 1988, 2946, 2947; BGH, Urt. v. 5.12.1958 – VI ZR 266/57 = NJW 1959, 811, 811; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 35; Müller-Engels, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 1904 Rn. 5; Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 7; Lauf/Birck, NJW 2018, 2230, 2234.
 
485
Voigt, in: Dauner-Lieb/Langen, BGB – Schuldrecht, § 630d Rn. 1; Spickhoff, in: Spickhoff, Medizinrecht, BGB § 630d Rn. 1; Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 64; Lindner, Einwilligung, S. 213; Buchner, DuD 2010, 39, 40.
 
486
Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 77.
 
487
Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 55, 64; vgl. Lindner, Einwilligung, S. 213; vgl. Klass, AfP 2005, 507, 507 f.
 
488
Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 66.
 
489
Ohly, “Volenti non fit iniuria”, S. 66, 69.
 
490
Katzenmeier, in: Dauner-Lieb/Langen, BGB – Schuldrecht, § 823 BGB Rn. 110; Lindner, Einwilligung, S. 213; Iraschko-Luscher, DuD 2006, 706, 708; Kohte, AcP 185 (1985), 105, 108, 110; Zitelmann, AcP 99 (1906), S. 1, 48.
 
491
Wendehorst/Graf v. Westphalen, NJW 2016, 3745, 3745.
 
492
BGH, Urt. v. 13.12.1977 – VI ZR 206/75 = NJW 1978, 2154, 2155; Wagner, in: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg, MüKo-BGB, § 630d Rn. 1; vgl. Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 33; Ohly, “Volenti non fit iniuria”; Buchner/Kühling, DuD 2017, 544, 544; Klass, AfP 2005, 507, 508; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231.
 
493
BGH, Urt. v. 21.2.1995 – VI ZR 19/94 = NJW-RR 1995, 857, 858; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 33; Kohte, AcP 185 (1985), 105, 110.
 
494
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1177; OLG Köln, Hinweisbeschl. v. 1.6.2016–7 U 53/16 = NVZ 2017, 33, 33; Katzenmeier, in: Dauner-Lieb/Langen, BGB – Schuldrecht, § 823 BGB Rn. 109; Teichmann, in: Jauernig, BGB, § 823 Rn. 52; Spickhoff, in: Spickhoff, Medizinrecht, BGB § 630d Rn. 1; Wagner, in: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg, MüKo-BGB, § 630d Rn. 1; Lindner, Einwilligung, S. 213; Rogosch, Einwilligung, S. 37; Neuner, JuS 2015, 961, 964; Buchner, DuD 2010, 39, 39; Drewes/Siegert, RDV 2006, 139, 139; Klass, AfP 2005, 507, 508; Kohte, AcP 185 (1985), 105, 110; Zitelmann, AcP 99 (1906), 1, 47.
 
495
vgl. Neuner, JuS 2015, 961, 965; Wedde, DuD 2004, 169, 171; Diller/Powietzka, NZA 2001, 1227, 1231.
 
496
Klass, AfP 2005, 507, 508; Kohte, AcP 185 (1985), 105, 108.
 
497
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1177.
 
498
Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 33.
 
499
Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 34.
 
500
Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 34.
 
501
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 34.
 
502
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 34.
 
503
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1177; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 33.
 
504
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; OLG Frankfurt, Urt. v. 8.6.1995–1 U 87/94 = BeckRS 1995, 04.175; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 33.
 
505
BGH, Urt. v. 2.12.1963 – III ZR 222/62 = NJW 1964, 1177, 1178; Förster, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 823 Rn. 34.
 
506
Wagner, in: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg, MüKo-BGB, § 630d Rn. 11.
 
507
BGH, Urt. v. 16.11.1971 – VI ZR 76/70 = NJW 1972, 335, 337; Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 13; Schreiber, in: Schulze, BGB, § 630d Rn. 3.
 
508
BGH, Urt. v. 5.12.1958 – VI ZR 266/57 = NJW 1959, 811, 811; Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 13.
 
509
BGH, Urt. v. 18. 3. 1980 – VI ZR 155/78 = NJW 1980, 1903, 1904; BGH, Urt. v. 20. 12. 1960 – VI ZR 45/60 = NJW 1961, 261, 262; Wagner, in: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg, MüKo-BGB, § 630d Rn. 16.
 
510
Mansel, in: Jauernig, BGB, § 630d Rn. 7.
 
511
Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 29.
 
512
Mansel, in: Jauernig, BGB, § 630d Rn. 7.
 
513
Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 29; Mansel, in: Jauernig, BGB, § 630d Rn. 7.
 
514
Katzenmeier, in: Hau/Poseck, BeckOK-BGB, § 630d Rn. 29.
 
Metadaten
Titel
Gesetzliche Grundlagen der Einwilligung
verfasst von
Inka Knappertsbusch
Copyright-Jahr
2022
DOI
https://doi.org/10.1007/978-3-658-37810-3_2