Skip to main content
Disciplines
Automotive Business IT + Informatics Construction + Real Estate Electrical Engineering + Electronics Energy + Sustainability Insurance + Risk Finance + Banking Management + Leadership Marketing + Sales Mechanical Engineering + Materials
Events
DE
EN
Books
Journals
Topic Page
Marketing
Start single access now
Access for companies
EXTENDED SEARCH
Log in
Top
Published in:
Introduction Read chapter Read first chapter

2016 | OriginalPaper | Chapter

3. Anthropogenic Landforms in the Upper Silesian Coal Basin

Author : Renata Dulias

Published in: The Impact of Mining on the Landscape

Publisher: Springer International Publishing

Log in

Activate our intelligent search to find suitable subject content or patents.

search-config
loading …

Abstract

The chapter characterizes direct and indirect anthropogenic landforms. It presents their origins, morphometric characteristics, age, and location in the Upper Silesian Coal Basin. The most distinctive elements of the landscape are stowing sandpits—over 100 of them—with a total area of more than 76 km2 and a volume of more than 1 billion m3, with the Szczakowa sandpit being one of the largest in Europe. Important elements of the landscape are spoil tips of various shapes and sizes, which constitute a total of more than 300 forms that accumulate approximately 974 million tonnes of waste, mainly from mining but also from the energy and steel industries. The largest area (1,125 km2) is occupied by subsidence troughs. They were characterized in relation to the distinct geological zones—Carboniferous, Triassic, and Miocene. The volume of subsidence troughs exceeds 4.1 billion m3, with several forms being the largest in Europe and reaching a depth of approximately 35 m. The chapter also provides a detailed description of sinkholes associated with the former shallow exploitation of coal and zinc and lead ores.

Dont have a licence yet? Then find out more about our products and how to get one now:

Springer Professional "Wirtschaft+Technik"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Wirtschaft+Technik" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 102.000 Bücher
  • über 537 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Automobil + Motoren
  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Elektrotechnik + Elektronik
  • Energie + Nachhaltigkeit
  • Finance + Banking
  • Management + Führung
  • Marketing + Vertrieb
  • Maschinenbau + Werkstoffe
  • Versicherung + Risiko

Jetzt Wissensvorsprung sichern!

inform now

Springer Professional "Technik"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Technik" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 67.000 Bücher
  • über 390 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Automobil + Motoren
  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Elektrotechnik + Elektronik
  • Energie + Nachhaltigkeit
  • Maschinenbau + Werkstoffe




 

Jetzt Wissensvorsprung sichern!

inform now
previous chapter A Brief History of Mining in the Upper Silesian Coal Basin
next chapter Changes in Morphometric Parameters of Terrain Caused by Mining
Literature
Atlas geologiczno-inżynierski aglomeracji katowickiej 1:10 000. Katowice, Warszawa, Wrocław 2005
Białek J, Mielimąka R (1999) Skutki szybkiej eksploatacji prowadzonej w jednej z kopalń ROW dla zabudowy jednorodzinnej. Zesz Nauk Politech Śląskiej, Górnictwo 239:65–75
Bukowski P, Augustyniak I (2005) Analiza zjawisk związanych z zaprzestaniem odwadniania wyrobisk górniczych na przykładzie byłej kopalni Maria. Bezp Pracy Ochr Środ Górn 1(125):13–20
Chudek M, Arkuszewski J (1980) Identyfikacja deformacji zapadliskowych w obszarach dawnej i płytkiej eksploatacji górniczej na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Projekty – Problemy Budownictwa Węglowego 4:9–16
Chudek M, Chudek MD, Moj H (1998) Zagrożenie deformacjami nieciągłymi w rejonach pokrywających się obszarów górniczych ZGH “Orzeł Biały” i KWK “Rozbark”. Mat VIII Międzynar Symp Geotechnika’98, Gliwice-Ustroń, pp 107–120
Chudek M, Olaszowski W (1976) Określenie rodzaju i wielkości deformacji nieciągłych powierzchni. Ochr Teren Górn, p 38
Ciepiela B (2003) Najstarsze i ostatnie kopalnie węgla w Zagłębiu Dąbrowskim, czyli końcowa synteza zagłębiowskiego górnictwa. Stow. Autorów Polskich, Sosnowiec
Dulias R (2008) Płytka eksploatacja węgla kamiennego na Płaskowzgórzach Dańdówki. Acta Geogr Silesiana 3:13–17
Dulias R (2010) Landscape planning in areas of sand extraction in the, Poland. Landscape Urban Plan 95(3):91–104CrossRef
Dulias R (2011) Impact of mining subsidence on the relief of the, Poland. Zt Geomorph 55, Suppl 1, Stuttgart, Januar, pp 25–36
Dulias R (2013) Denudacja antropogeniczna na obszarach górniczych na przykładzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wyd Uniw Śląskiego, Katowice
Duży S, Kleta H, Plewa F (2000) Zagrożenie powierzchni ze strony starych zrobów w obszarze likwidowanej kopalni. Zesz Nauk Politech Śląskiej, Górnictwo 246:111–117
Foryś T, Surowiec Z (1983) Metody geofizyczne i ich przydatność w ocenie zagrożenia powierzchni przez pustki poeksploatacyjne na terenie Sosnowca. Mat Konf - Ochrona środowiska na terenie miasta Sosnowca. PTPNoZ Oddz Górnośląski, Warszawa-Sosnowiec, pp 95–111
Foryś T, Surowiec Z (1985) Możliwość wykorzystania metod geofizycznych do oceny zagrożenia powierzchni przez pustki i inne nieciągłości górotworu na przykładach prac wykonanych w Rudzie Śląskiej. In: Konstantynowicz E (ed) Ochrona środowiska naturalnego na terenie aglomeracji miejskiej Rudy Śląskiej. PTPNoZ, Oddz Górnośląski, Sosnowiec, pp 93–104
Gawor Ł, Szmatłoch A (2010) Koncepcja waloryzacji zwałowisk po górnictwie węgla kamiennego na przykładzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Acta Geogr Silesiana 7:23–29
Głogowska M (2007) Walory edukacyjne odsłonięć geologicznych i obiektów górniczych w okolicach Trzebini. AGH, Kraków (dissertation)
Goszcz A (1996) Powstawanie zapadlisk i innych deformacji nieciągłych powierzchni na obszarach płytkiej eksploatacji górniczej. Szkoła Ekspl Podziem, Szczyrk, pp 119–137
Goszcz A, Surowiec Z, Kotyrba A, Foryś T (1991) Analiza metod i możliwości oceny oraz sposoby zwalczania zagrożenia powierzchni ze strony płytko zalegających pustek. Prace GIG 763, Katowice
Górecki J, Szwed E (2005) Pozostałości dawnego górnictwa kruszcowego na ziemi krzeszowickiej. Prace Nauk Inst Górn Politech Wrocł 111, Konferencje 43
Greszta J (1957) Z frontu walki z nieużytkami poprzemysłowymi. Chroń Przyr Ojczystą 5:3–12
Hejmanowski R, Malinowska A (2009) Evaluation of reliability of subsidence prediction based on spatial statistical analysis. Int J Rock Mech Min Sci 46:432–438CrossRef
Helios-Rybicka E, Rybicki S (2002) Environmental impacts of coal mining in Poland. In Puura E, Marmo L, D’Alessandro M (eds) Mine and quarry waste—the burden from de past. Inst Environ Sustain, Orta Italy, pp 35–37
Hornig A (1968) Wpływ działalności gospodarczej człowieka na środowisko geograficzne GOP. Czas Geogr 39(1):13–26
Jania J (1983) Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu wschodniej części Wyżyny Śląskiej. Dokum teledet. Prace Nauk Uniw Śląskiego 575:69–91
Jankowski AT (1986) Antropogeniczne zmiany stosunków wodnych na obszarze uprzemysłowionym i zurbanizowanym (na przykładzie ROW). Uniw. Śląski, Katowice
Janusz W, Palki J (1980) Propozycje klasyfikacji nieciągłych deformacji powierzchni terenu w obszarach eksploatacji górniczej. Ochr Teren Górn 52
Janusz W, Palki J, Zygmunt J, Węgrzyk A (1982) Występowanie deformacji nieciągłych przy dużych głębokościach eksploatacji w Rybnickim Okręgu Węglowym. Mat. Konf. Zagadnienie ochrony powierzchni w ROW, Jastrzębie Zdrój
Jarczyk MJ (2007) Przywracanie wartości użytkowych terenu metodami wiertniczymi w otoczeniu likwidowanych kopalń. AGH, Kraków (doctoral dissertation)
Karaś-Brzozowska M (1960) Charakterystyka geomorfologiczna Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Kom. d/s GOP PAN, Biul. 37
Kotyrba A (2005) Zagrożenie i ryzyko zapadliskowe terenów Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wiad Górn 7–8:348–358
Kowalski A (1996) Wpływ eksploatacji na deformacje powierzchni na przykładzie eksploatacji KWK Staszic. Mat Konf Szk Ekspl Podziem, Katowice, pp 139–152
Kowalski A (2005a) Rozpoznanie i możliwości prognozowania liniowych deformacji nieciągłych powierzchni. In: Kwiatek J (ed) Problemy eksploatacji górniczej pod terenami zagospodarowanymi. VIII Dni Miern Górn Ochr Teren Górn, Ustroń, pp 278–291
Kowalski A (2005b) O liniowych nieciągłościach powierzchni. Bezp Pracy Ochr Środ Górn 12:25–33
Kowalski A, Tracz P (2003) Kształtowanie się deformacji powierzchni spowodowanej eksploatacją drugiej warstwy pokładu węgla kamiennego w kopalni “Kazimierz-Juliusz” – wyniki eksperymentu. Geodezja 9, 2/1:357–367
Kruczkowski M (1999) Deformacje nieciągłe typu liniowego na terenie miejscowości Gierałtowice jako przejaw intensywnej eksploatacji górniczej w niekorzystnych warunkach geologicznych. Bezp Pracy Ochr Środ Górn 7(8):41–45
Kupka R, Szczypek T, Wach J (2005) Morphological effect of 200-years long hard coal exploitation in Katowice. In Szabó J, Morkūnaitė R (eds) Landscapes – nature and man. Univ. of Debrecen. Lithuanian Inst. of Geol Geogr, Debrecen-Vilnius, pp 95–100
Lamparska-Wieland M (2003) Atlas zmian wybranych elementów krajobrazu terenów górniczych i pogórniczych Płaskowyżu Tarnowickiego. Prace WNoZ UŚ 27, Warszawa
Lamparska-Wieland M, Waga JM (2002) Significance of slag dumping areas in the Upper Silesia and West Małopolska . Anthr aspects of land transform 2:32–35
Lewandowska J (1969) Ziemia chrzanowska i Jaworzno Monografia. Wyd. Literackie, Kraków
Liszkowski J (1991) Engineering and environmental impacts caused by land subsidence due to subsurface extraction of solid raw materials from Poland. IAHS Publ 200:369–377
Machowski R (2010) Przemiany geosystemów zbiorników wodnych powstałych w nieckach osiadania na Wyżynie Katowickiej. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice
Machowski R, Rzętała MA, Rzętała M (2006) Procesy i formy brzegowe w obrębie jeziora poeksploatacyjnego w początkowym okresie funkcjonowania na przykładzie zbiornika Kuźnica Warężyńska. Kształt środ geogr ochr przyr obsz uprzem zurban 37:29–36
Mapa geomorfologiczna Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego 1:50 000. Klimaszewski M (ed.) Kom ds GOP PAN, Warszawa 1959
Mapa przeobrażeń powierzchni ziemi woj. katowickiego 1:50,000. WOS UW Katowice 1982
Mapa Zagłębia Dąbrowskiego 1:10000. Woj. Inst Geogr 1929
Mielimąka R (2006) Pomierzone i prognozowane krzywizny terenu górniczego na przykładzie obserwacji geodezyjnych z KWK “Budryk”. Górn Geol 1(4):81–92
Nieć M, Kawulak M, Salamon E (2001) Mapa geologiczno-gospodarczo-sozologiczna 1:25 000 dla miasta i gminy Trzebinia. PAN IGSMiG, Kraków
Ostrowski J, Mularz S (1987) Znaczenie rozpoznania warunków geologicznych dla trafnego prognozowania deformacji nieciągłych. Ochr Teren Górn 81/3, 82/4:24–29
Palki J (1978) Powstawanie deformacji nieciągłych powierzchni terenu przy prowadzeniu robót górniczych pod zawodnionymi utworami w stropie karbonu. Ochr Teren Górn 45
Palki J (1981) Zakres, formy i przyczyny występowania deformacji nieciągłych w warunkach Rybnickiego Okręgu Węglowego. Ochr Teren Górn 56
Palki J (1982) Zagadnienie zagrożenia powierzchni zapadliskami w Rybnickim Okręgu Węglowym. Mat Konf VIII Tydzień Techniki ROW, Jastrzębie Zdrój, pp 102–125
Pełka J, Pociecha J (1991) Zmiany terytorialne w rozmieszczeniu zwałowisk górniczych na obszarze Rybnickiego Okręgu Węglowego w latach 1861–1986. Kształt środ geogr ochr przyr obsz uprzem zurban 2:5–10
Pełka-Gościniak J (2006) Restoring nature in mining areas of the (Poland). Earth Surf Proc Land 31(13):1685–1691CrossRef
Perski Z (2000) Zastosowanie satelitarnej interferometrii radarowej do określania dynamiki i zasięgu górniczych deformacji terenu na przykładzie wybranych obszarów Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prace WNoZ UŚ 8, Sosnowiec, pp 9–39
Perski Z, Jura D (1999) ERS SAR interferometry for land subsidence detection on coal mining areas. Earth Obs Q 63:25–29
Pietraszek E (1961) Ośrodek górniczy Siersza 1804–1861–1961. Wyd. Artyst Graf, Kraków
Pietrzyk-Sokulska E (1995) Wpływ podziemnej eksploatacji i przeróbki węgla kamiennego na środowisko przyrodnicze w Polsce. Stud Rozp Monogr, 39. Wyd. CPPGSMIE PAN, Kraków, pp 5–77
Pilecki Z (2009) Methodology for A1 motorway basement treatment effectiveness improvement by means of geophysical methods in the areas of metal ores shallow minning threatened with the sinkhole occurrence in the Upper Silesia. Gosp Sur Mineral 25(3):319–331
Popiołek E, Ostrowski J (1981) Próba ustalenia głównych przyczyn rozbieżności prognozowanych i obserwowanych poeksploatacyjnych wskaźników deformacji. Ochr Teren Górn 58
Rechowicz H (1974) Kopalnia Generał Zawadzki. Dzieje zakładu i załogi. Śląski Inst Nauk, Katowice
Rzętała M (2008) Funkcjonowanie zbiorników oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice
Rzętała MA (2003) Procesy brzegowe i osady denne wybranych zbiorników wodnych w warunkach zróżnicowanej antropopresji (na przykładzie Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży). Wyd. Uniw. Śląskiego Katowice
Skarżyńska KM, Burda H, Klepacz J (1988) Obiekty budownictwa wodnego z nieprzepuszczalnych odpadów kopalni węgla kamiennego. Gosp Wodna 3
Skinderowicz B (1982) Wskaźniki deformacji dynamicznych niecek osiadania. Mat. konf. Zagadnienia ochrony powierzchni w Rybnickim Okręgu Weglowym, Jastrzębie Zdrój, pp 21–40
Solarski M, Pradela A (2010) Przemiany wybrany form rzeźby Wyżyny Miechowickiej w latach 1883-1994. Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko 11:78–92
Staniek F, Kupka R (2007) Płytka eksploatacja węgla kamiennego w graniach miasta Katowice. Informacja ogólna. Kształt środ geogr ochr przyr na obsz uprzem zurban 38:42–45
Starościak E (2006) 280 lat historii Dąbrowy Górniczej. W 90-lecie uzyskania praw miejskich. Muzeum Miejskie “Sztygarka”, 10. Dąbrowa Górnicza
Strzałkowski P, Piwowarczyk J, Łapajski K (2006) Występowanie deformacji nieciągłych liniowych w świetle analiz warunków geologiczno-górniczych. Przegl Górn 5:1–5
Sudoł A, Zych J (2006) Analiza deformacji nieciągłych na terenie byłej kopalni “Prezydent”. Górn Geol 1(4):101–116
Szczypek T, Wach J (1991a) Human impact and intensity of in the Silesian-Cracow Upland (Southern Poland). Z Geomorph NE, Suppl.-Bd. 90, Berlin-Stuttgart, pp 171–177
Szczypek T, Wach J (1991b). Rozwój współczesnej wydmy w warunkach silnej antropopresji. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice
Szczypek T, Wach J (1993) Antropogenicznie wymuszone procesy i formy eoliczne na Wyżynie Śląskiej. SGP, Poznań
Szczypek T, Wach J (1999) Human impact and development of a modern scarp dune. In Schirmer W (ed) Dunes and fossil soils. GeoArchaeoRhein, Münster 3:177–186
Wach J. 1991. Wpływ antropopresji na kształtowanie się rzeźby terenu. Mat. Symp. polsko-czeskiego – Człowiek i jego środowisko w górnośląsko-ostrawskim regionie przemysłowym. UŚ WNoZ Sosnowiec, pp 115–119
Wilk Z (ed) (2003) Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa. 1, Uczel Wyd. Nauk-Dydakt, Kraków
Wojciechowski T (2007) Osiadanie powierzchni terenu pod wpływem eksploatacji węgla kamiennego na przykładzie rejonu miasta Knurowa. Przegl Geol 55(7):589–594
Zieliński A (1984) Górny Śląsk i Zagłębie w dawnych opisach - wiek XIX. Wyd. Śląsk Katowice
Zuchiewicz W (2000) Współczesne ruchy tektoniczne. Mapa 1: 5 000 000. In Atlas Polski. Encyklopedia geograficzna świata, Wyd. Opres, Kraków, p 29
Zych J, Baranowski Z, Dźwigoł H (2000) Problemy ochrony powierzchni po zlikwidowaniu kopalni na przykładzie byłej kopalni “Zabrze”. Zesz Nauk Politech Śląs. Górnictwo 246:407–417
Żmuda S (1973) Antropogeniczne przeobrażenia środowiska przyrodniczego konurbacji górnośląskiej. PWN Warszawa-Kraków
Metadata
Title
Anthropogenic Landforms in the Upper Silesian Coal BasinUpper Silesian Coal Basin
Author
Renata Dulias
Copyright Year
2016
Book
The Impact of Mining on the Landscape

Print ISBN: 978-3-319-29539-8

Electronic ISBN: 978-3-319-29541-1

Copyright Year: 2016

DOI
https://doi.org/10.1007/978-3-319-29541-1_3