Skip to main content

2020 | OriginalPaper | Buchkapitel

2. Äußerungsrecht/Bildnisrecht

verfasst von : Severin Riemenschneider

Erschienen in: Internetrecht

Verlag: Springer Berlin Heidelberg

Aktivieren Sie unsere intelligente Suche, um passende Fachinhalte oder Patente zu finden.

search-config
loading …

Zusammenfassung

Neben der Verletzung geistiger Eigentumsrechte potenziert das Internet freilich auch die Verletzung von Persönlichkeitsrechten v. a. durch rechtswidrige Äußerungen und rechtswidrige Bildnisverbreitungen. Herabsetzende oder ehrverletzende Äußerungen sind durch die digitalen Kommunikationskanäle des Internets schnell verbreitet und können – ganz nach dem Motto „Das Internet vergisst nie“ – umso weniger schnell wieder gelöscht werden. Auch die Anonymität des Netzes trägt seinen Teil dazu bei, dass die Kommunikationskultur zunehmend verroht und Betroffene immer enthemmter diskreditiert werden. Internetplattformen und soziale Netzwerke intensivieren die Gefährdungslage für Betroffene, sodass insbesondere das Allgemeine Persönlichkeitsrecht in der Praxis weiter an Relevanz gewinnt.

Sie haben noch keine Lizenz? Dann Informieren Sie sich jetzt über unsere Produkte:

Springer Professional "Wirtschaft+Technik"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Wirtschaft+Technik" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 102.000 Bücher
  • über 537 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Automobil + Motoren
  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Elektrotechnik + Elektronik
  • Energie + Nachhaltigkeit
  • Finance + Banking
  • Management + Führung
  • Marketing + Vertrieb
  • Maschinenbau + Werkstoffe
  • Versicherung + Risiko

Jetzt Wissensvorsprung sichern!

Springer Professional "Technik"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Technik" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 67.000 Bücher
  • über 390 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Automobil + Motoren
  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Elektrotechnik + Elektronik
  • Energie + Nachhaltigkeit
  • Maschinenbau + Werkstoffe




 

Jetzt Wissensvorsprung sichern!

Springer Professional "Wirtschaft"

Online-Abonnement

Mit Springer Professional "Wirtschaft" erhalten Sie Zugriff auf:

  • über 67.000 Bücher
  • über 340 Zeitschriften

aus folgenden Fachgebieten:

  • Bauwesen + Immobilien
  • Business IT + Informatik
  • Finance + Banking
  • Management + Führung
  • Marketing + Vertrieb
  • Versicherung + Risiko




Jetzt Wissensvorsprung sichern!

Fußnoten
1
Zu den normativen Grundlagen vgl. auch: Palandt-Sprau, BGB, 79. Aufl. 2020, §§ 12 Rn. 84; Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 2–25; Bamberger/Roth/Hau/Poseck-Bearbeiter, BeckOK BGB, 53. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 12 Rn. 101 f., auch Rn. 134–138; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 4; Götting/Schertz/Seitz-Götting, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 3; Götting/Schertz/Seitz-Vesting, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 6; Götting/Schertz/Seitz-Ladeur, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 7.
 
2
BVerfG, Urt. v. 15.01.1958 – 1 BvR 400/57, NJW 1958, 257 – Lüth.
 
3
Erstmals in: BGH, Urt. v. 25.05.1954 – I ZR 211/53, NJW 1954, 1404 – Leserbrief.
 
4
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709, 711 – Marlene Dietrich; BGH, Urt. v. 18.03.1959 – IV ZR 182/58, NJW 1959, 1269, 1270 – Caterina Valente.
 
5
Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 4.
 
6
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1089; Götting/Scherz/Seitz-Götting, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 1 Rn. 3 m. w. N.
 
7
BVerfG, Beschl. v. 14.02.1973 – 1 BvR 112/65, GRUR 1974, 44, 50 – Soraya.
 
8
BGH, Urt. 26.06.1981 – I ZR 73/79, NJW 1981, 2402, 2403 – Carrera; BGH, Urt. v. 08.05.1956 – I ZR 62/54, GRUR 1956, 427, 429 – Paul Dahlke; a. A. wohl: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 11.
 
9
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709 – Marlene Dietrich; BGH, Urt. v. 14.04.1992 – VI ZR 285/91, GRUR 1992, 557, 558 – Talkmaster-Foto; BGH, Urt. v. 17.11.1960 – I ZR 87/59, GRUR 1961, 138, 140 – Familie Schölermann; BGH, Urt. v. 18.03.1959 – IV ZR 182/58, NJW 1959, 1269 – Caterina Valente; BGH, Urt. v. 08.05.1956 – I ZR 62/54, GRUR 1956, 427, 429 – Paul Dahlke; zum Schutz der kommerziellen Bestandteile der Persönlichkeit vgl.: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Wagner, MüKo BGB, Bd. 6, 7. Aufl. 2017, BGB §§ 823 Rn. 365 f.; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 823 Rn. 127; Götting/Schertz/Seitz-Götting, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 10.
 
10
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709, 712 – Marlene Dietrich.
 
11
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1094; Stürner-Teichmann, Jauernig BGB, 17. Aufl. 2018, §§ 823 Rn. 66; Dauner-Lieb/Langen-Katzenmeier, BGB, Bd. 2, 3. Aufl. 2016, §§ 823 Rn. 184 m. w. N.; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 13 m. w. N.
 
12
BVerfG, Urt. v. 15.12.1999 – 1 BvR 653/93, GRUR 2000, 446, 450 – Caroline von Monaco; BGH, Urt. v. 05.11.2013 – VI ZR 304/12, GRUR 2014, 200 – Mascha S.
 
13
Zum postmortalen Persönlichkeitsschutz vgl. aus der umfangreichen Lit. z. B.: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1095; Paschke/Berlit/Meyer-Kröner, GesMedR, 3. Auflage 2016, §§ Rn. 15 ff.; Götting/Schertz/Seitz-Brändel, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 37; Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 45–57; Dauner-Lieb/Langen-Katzenmeier, BGB, Bd. 2, 3. Aufl. 2016, §§ 823 Rn. 185–188; Staudinger-Hager, §§ 823 BGB, Neubearb. 2017, Rn. C34–C47c; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 823 Rn. 81 f.; Bamberger/Roth/Hau/Poseck-Bamberger, BeckOK BGB, 53. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 12 Rn. 117 m. w. N., Rn. 159 ff.; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB § 823 Rn. 8–12; Helle, AfP 2015, 216; Staudinger/Melestean, JURA 2016, 783, 787 ff.
 
14
BGH, VerUrt. v. 16.09.2008 – VI ZR 244/07, NJW 2009, 751, 752 – Theaterstück Ehrensache.
 
15
BVerfG, Beschl. v. 24.02.1971 – 1 BvR 435/68, GRUR 1971, 461, 461 ff. – Mephisto; BGH, Urt. v. 20.03.1968 – I ZR 44/66, GRUR 1968, 552, 555 – Mephisto.
 
16
BGH, Urt. v. 20.03.1968 – I ZR 44/66, GRUR 1968, 552, 555 – Mephisto.
 
17
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709, 712 – Marlene Dietrich.
 
18
BGH, Urt. v. 14.05.2002 – VI ZR 220/01, NJW 2002, 2317, 2318.
 
19
BGH, Urt. v. 20.03.1968 – I ZR 44/66, GRUR 1968, 552, 555 – Mephisto.
 
20
Vgl. BGH, Urt. v. 05.03.1974 – VI ZR 89/73, VersR 1974, 758 – Todesgift.
 
21
BGH, Urt. v. 05.10.2006 – I ZR 277/03, GRUR 2007, 168, 169 – kinski-klaus.de; BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 226/97, GRUR 2000, 715, 716 – Der blaue Engel.
 
22
BGH, Urt. v. 29.04.2014 – VI ZR 246/12, GRUR 2014, 702 – Berichterstattung über trauernden Entertainer.
 
23
Hierzu: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 32 f.
 
24
BGH, Urt. 28.07.2015 – Vi ZR 340/14, NJW 2016, 56, Rn. 27; BGH, Urt. v. 03.02.2009 – VI ZR 36/07, NJW 2009, 1872, Rn. 6; BGH, Urt. v. 11.03.2008 – VI ZR 7/07, NJW 2008, 2110, 2111 – Gen-Milch; BGH, Urt. v. 24.01.2006, XI ZR 384/03, NJW 2006, 830, Rn. 106 – Kirch/Breuer; BGH, Urt. v. 19.04.2005 – X ZR 15/04, NJW 2005, 2766, 2769; BGH, Urt. v. 17.04.1984 – VI ZR 246/82, NJW 1984, 1956 – Mordoro; BGH, Urt. v. 03.06.1975 – VI ZR 123/74, NJW 1975, 1882, 1884 – Der Geist von Oberzell; vgl. auch: Stürner-Teichmann, Jauernig BGB, 17. Aufl. 2018, §§ 823 Rn. 66; vgl. zum Unternehmenspersönlichkeitsrecht auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1113; Götting/Schertz/Seitz-Wanckel, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 19 Rn. 49; Paschke/Berlit/Meyer-Kröner, GesMedienR, 3. Aufl. 2016 Teil 4 Abschn. 31 Rn. 13; Paschke/Berlit/Meyer-Vendt, GesMedienR, 3. Aufl. 2016 Teil 4 Abschn. 36 Rn. 1; Gostomzyk, NJW 2008, 2082 2084, als „Auffangtatbestand“ ggü. Spezielleren Normen wie bspw. §§ 824 BGB; Holzner, MMR Aktuell 2010, 298851; Dünnwald, ZUM 2009, 538, 546; für das Unternehmenspersönlichkeitsrecht ist aber nur Art. 2 Abs. Abs. 1 GG einschlägig.
 
25
Vgl. BGH, Urt. v. 19.01.1989 – 1 StR 641/88, NJW 1989, 1365.
 
26
BVerfG, Beschl. v. 10.10.1995 – 1 BvR 1476/91 u.a., NJW 1995, 3303 – Soldaten sind Mörder.
 
27
BVerfG, Beschl. v. 17.05.2016 – 1 BvR 257/14, JA 2016, 714 – ACAB.
 
28
BVerfG, Beschl. v. 26.02.2015 – 1 BvR 1036/14, NJW 2015, 2022 – FCK CPS; vgl. hierzu jedoch kritisch: Rüthers, NJW 2016, 3337, 3337 ff.
 
29
LG Hamburg, Urt. v. 26.07.1978 – 74 O 235/78, NJW 1980, 56 – Die Frauen; vgl. zur Beleidigungsfähigkeit von Kollektiven eingehend: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1116.
 
30
Ehrschutz aber über §§ 823 Abs. Abs. 2, §§ 1004 analog iVm §§§ 185 ff. StGB.
 
31
OLG Köln, Urt. v. 31.07.2012 – 15 U 13/12, BeckRS 2012, 23546.
 
32
Dreier-Dreier, GG, Bd. 3, 3. Aufl. 2013, Art. 2 I Rn. 69 f.; Umbach/Clemens-Hillgruber, GG, Bd. 1, 1. Aufl. 2002, Art. 2 I Rn. 45; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 4.
 
33
Zurückgehend auf: Hubmann JZ 1957, 521.
 
34
BVerfG, Beschl. v. 08.04.1999 – 1 BvR 2126/93, NJW 1999, 2358, 2359.
 
35
BVerfG, Bschl. v. 25.09.2009 – 1 BvR 134/03, NJW-RR 2010, 470, Rn. 62 – Pressespiegel; vgl. auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1125.
 
36
BVerfG, Beschl. v. 29.06.2016 – 1 BvR 3487/14, AfP 2016, 430, 431; BVerfG, Beschl. v. 25.01.2012 – 1 BvR 2499/09 u. 1 BvR 2503/09, NJW 2012, 1500, Rn. 39 – Ochsenknecht-Söhne.
 
37
BVerfG, Beschl. v. 08.04.1999 – 1 BvR 2126/93, NJW 1999, 2358, 2359.
 
38
BVerfG, Beschl. v. 11.11.1992 – 1 BvR 693/92, NJW 1993, 1845; BVerfG, Beschl. v. 09.06.1992 – 1 BvR 824/90, NJW 1993, 916, 917; BVerfG, Beschl. v. 09.10.1991 – 1 BvR 1555/88, NJW 1992, 1439, 1440 f.; BVerfG, Beschl. v. 22.06.1982 – BvR 1376/79, NJW 1983, 1415 – NPD von Europa; Grimm, NJW 1995, 1697.
 
39
Vgl.: BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070, 2071 – Eppler; vgl. dazu auch: Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB §§ 823 Rn. 145.
 
40
BVerfG, Urt. v. 05.06.1973 – 1 BvR 536/72, NJW 1973, 1226, 1227 – Lebach.
 
41
Paschke/Berlit/Meyer-Vendt, GesMedienR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 35 Rn. 1.
 
42
BVerfG, Beschl. v. 19.12.1991 – 1 BvR 382/85, NJW 1992, 815; BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070, 2071 – Eppler; BGH, Urt. v. 20.01.1981 – VI ZR 162/79, NJW 1981, 1089; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 53; dieses Recht abl. Westermann/Grunewald/Maier-Reimer-Klass, Erman BGB, Bd. 1, 15. Aufl. 2017, Anh. §§ 12 Rn. 130 f.
 
43
Staudinger-Hager, §§ 823 BGB, Neubearb. 2017, Rn. C 161, C 162, C 164, jeweils m. w. N.
 
44
BGH, Urt. v. 13.10.1987 – VI ZR 83/87, NJW 1988, 1016; BGH, Urt. v. 20.05.1958 – VI ZR 104/57, NJW 1958, 1344 – Tonbandaufnahme; aktuell zum E-Mail-Austausch: LG Hamburg, Urt. v. 10.03.2017 – 324 O 687/16, ZUM-RD 2018, 160, 163.
 
45
BVerfG, Beschl. v. 31.01.1973 – 2 BvR 454/71, NJW 1973, 891.
 
46
BGH, Urt. v. 11.06.2013 – VI ZR 209/12, GRUR 2013, 1063, Rn. 16 – Teilnehmerin an Mahnwache.
 
47
BVerfG, Beschl. v. 31.03.1993 – 1 BvR 295/93, NJW 1993, 2925, 2926; BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070, 2071 – Eppler; OLG Brandenburg, Urt. v. 23.04.2007 – 1 U 10/06, NJW-RR 2007, 1641.
 
48
BVerfG, Beschl. v. 31.03.1993 – 1 BvR 295/93, NJW 1993, 2925, 2926;
 
49
Vgl. OLG Köln, Urt. v. 15.12.2016 – 15 W 46/16, BeckRS 2016, 112346, Rn. 27LG Köln, Urt. v. 15.03.1017 – 28 O 324/16, ZUM 2017, 690, 692.
 
50
BVerfG, Beschl. v. 31.03.1993 – 1 BvR 295/93, NJW 1993, 2925, 2926; BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070, 2071 – Eppler; OLG Brandenburg, Urt. v. 23.04.2007 – 1 U 10/06, NJW-RR 2007, 1641; Vgl. hierzu eingehend: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1123.
 
51
OLG Saarbrücken, Urt. v. 15.01.1985 – 2 U 58/83, AfP 1985, 134, 135; OLG München, Urt. v. 08.12.1980 – 21 U 2015/80, AfP 1981, 297, 298.
 
52
BVerfG, Beschl. v. 31.03.1993 – 1 BvR 295/93, NJW 1993, 2925.
 
53
Paschke/Berlit/Meyer-Vendt, GesMedienR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 35 Rn. 5 m. w. N. aus der Rspr.
 
54
BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070, 2071 – Eppler.
 
55
Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 108 ff.
 
56
BGH, Urt. v. 20.12.1988 – VI ZR 182/88, NJW 1989, 902; OLG Karlsruhe, Urt. v. 30.07.1991 – 18 a U 46/19, NJW 1991, 2910: Aufkleber mit Verbot von „Werbewurfsendungen und Prospekten“ erfasst nicht den Einwurf eines kostenlosen Anzeigenblatts mit redaktionellem Teil; LG Freiburg, Urt. v. 06.06.1990 – 1 O 598/89, NJW 1990, 2824, 2825.
 
57
Vgl.: BGH, Urt. v. 15.12.2015 – VI ZR 134/15, NJW 2016, 870, Rn. 11 – No-Reply-E-Mails; anders noch: LG Stuttgart, Urt. v. 04.02.2015 – 4 S 165/14, MMR 2015, 455.
 
58
BVerfG, Beschl. v. 25.08.2000 – 1 BvR 2707/95, NJW 2001, 594 – Willy-Brandt-Gedenkmütze; BGH, Urt. v. 26.10.2006 – I ZR 182/04, GRUR 2007, 139 – Rücktritt des Finanzministers: neben Werbung auch satirische Zielsetzung; BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 226/97, GRUR 2000, 715 – Der blaue Engel; BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709 – Marlene Dietrich; BGH, Urt. v. 06.02.1979 – VI ZR 46/77, NJW 1979, 2203 – Fußballkalender; BGH, Urt. v. 08.05.1956 – I ZR 62/54, GRUR 1956, 427, 429 – Paul Dahlke; vgl. auch: Bamberger/Roth/Hau/Poseck-Bamberger, BeckOK BGB, 53. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 12 Rn. 219.
 
59
BGH, Urt. v. 31.05.2012 – I ZR 234/10, NJW 2013, 793 – Playboy am Sonntag; BGH, Urt. v. 11.03.2009 – I ZR 8/07, NJW 2009, 3032 Rn. 26 – Wer wird Millionär; BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709, 711 – Marlene Dietrich; BGH, Urt. v. 26.06.1981 – I ZR 73/79, NJW 1981, 2402 – Carrera; BGH, Urt. v. 08.05.1956 – I ZR 62/54, GRUR 1956, 427, 429 – Paul Dahlke.
 
60
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 49/97, GRUR 2000, 709, 712 – Marlene Dietrich.
 
61
BGH, Urt. v. 26.10.2006 – I ZR 182/04, GRUR 2007, 139 – Rücktritt des Finanzministers; vgl. hierzu eingehend außerdem: Säcker/Rixecker/Oetker/Limperg-Rixecker, MüKo BGB, Bd. 1, 8. Aufl. 2018, BGB Anh. §§ 12 Rn. 163 m. w. N.; Hermann, Der Werbewert der Prominenz, 2012.
 
62
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1135.
 
63
BGH, Beschl. v. 26.10.2006 – I ZR 182/04, ZUM 2007, 55 – Lafontaine.
 
64
StRspr, vgl.: BVerfG, Urt. v. 05.06.1973 – 1 BvR 536/72, NJW 1973, 1226 – Lebach; BGH, Urt. v. 06.03.2007 – VI ZR 13/06, NJW 2007, 1981 – Prinz Ernst August von Hannover; BGH, Urt. v. 19.12.1995 – VI ZR 15/95, GRUR 1996, 923, 924 – Caroline von Monaco II; BGH, Urt. v. 14.04.1992 – VI ZR 285/91, NJW 1992, 2084 – Talkmaster; BGH, Urt. v. 14.04.1992 – VI ZR 285/91, GRUR 1992, 557 – Talkmaster-Foto.
 
65
Gersdorf/Paal-Hermann, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, KUG §§ 22 Rn. 27.
 
66
A.A. Paschke/Berlit/Meyer-Kröner, GesMedienR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 32 Rn. 11.
 
67
OLG Hamburg, Urt. v. 08.04.1982 – 3 U 36/81, AfP 1983, 282, 282 f. – Tagesschausprecher.
 
68
BGH, Urt. v. 26.06.1979 – VI ZR 108/78, GRUR 1979, 732, 733 – Fußballtor; BGH, Urt. v. 10.11.1961 – I ZR 78/60, GRUR 1962, 211 – Hochzeitsbild.
 
69
Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG Vor §§ 22 Rn. 3, 5, §§ 22 Rn. 12 ff.
 
70
OLG München, Urt. v. 17.03.1989 – 21 U 4729/88, NJW-RR 1990, 999.
 
71
Anders im Arbeitsrecht: Das BAG stellte das Schriftformerfordernis in verfassungskonformer Auslegung des §§ 22 KUG unter Hinweis auf §§ 26 Abs. Abs. 2 BDSG-neu auf, vgl. dazu: BAG, Urt. v. 11.12.2014 – 8 AZR 1010/13, ZUM 2015, 604, Rn. 24 ff.
 
72
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1154.
 
73
BGH, Urt. v. 20.02.1968 – VI ZR 200/66, GRUR 1968, 652, 654 – Ligaspieler; s. hierzu auch: LG Frankfurt, Urt. v. 17.08.2017 – 2-03 O 29/17, AfP 2018, 91.
 
74
BGH, Urt. 22.01.1985 – VI ZR 28/83, NJW 1985, 1617, 1618 f.; BGH, Urt. v. 08.05.1956 – I ZR 62/54, GRUR 1956, 427, 428 – Paul Dahlke.
 
75
BGH, Urt. v. 13.10.2015 – VI ZR 271/14, juris.
 
76
BGH, Urt. v. 19.10.2011 – I ZR 140/10, NJW 2012, 1886, Rn. 28 – Vorschaubilder II; BGH, Urt. v. 29.04.2010 – I ZR 69/08, NJW 2010, 2731, Rn. 36 – Vorschaubilder.
 
77
BGH, Urt. v. 29.04.2010 – I ZR 69/08, NJW 2010, 2731, Rn. 36 – Vorschaubilder.
 
78
BGH, Urt. v. 19.10.2011 – I ZR 140/10, NJW 2012, 1886, Rn. 28 – Vorschaubilder II.
 
79
OLG München, Urt. v. 17.03.2016 – 29 U 368/16, MMR 2016, 414 – Internetprager; LG Hamburg, Urt. v. 02.06.2017 – 324 O 570/16, ZUM 2018, 371; ÖOGH, Beschl. v. 30.03.2016 – 6 Ob 14/16a, ZD 2016, 583; vgl. dazu auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1154.
 
80
EGMR, Urt. v. 26.04.2004 – 59320/00, NJW 2004, 2647 – Caroline von Hannover.
 
81
Anders bei den übrigen Nummern des §§ 23 Abs. 1 KUG.
 
82
EGMR, Urt. v. 26.04.2004 – 59320/00, NJW 2004, 2647 – Caroline von Hannover.
 
83
BGH, Urt. v. 06.03.2007 – VI ZR 51/06, NJW 2007, 1977, 1981 – Caroline von Hannover.
 
84
EGMR, Urt. v. 19.09.2013 – 8772/10, ZUM 2014, 284, Rn. 46.
 
85
Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 35; Ahlberg/Götting-Engels, BeckOK UrhR, 24. Ed. Stand: 01.04.2019, KUG §§ 23 Rn. 13.
 
86
Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 39; Ahlberg/Götting-Engels, BeckOK UrhR, 24. Ed. Stand: 01.04.2019, KUG §§ 23 Rn. 15; vgl. dazu etwa: OLG München, Urt. v. 13.11.1987 – 21 U 2979/87, NJW 1988, 915.
 
87
Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 44; vgl. jedoch nun eine zu erwartende Ausweitung der künstlerischen Zwecke durch: BVerfG, Beschl. v. 08.02.2018 – 1 BvR 2112/15, GRUR 2018, 633 – Neue Sicht auf Charlottenburg.
 
88
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 94 ff.
 
89
Vgl. eingehend: Specht-Riemenschneider/Schneider, MMR 2019, 503, 507; Sydow-Kreße, EU DSG-VO, 2. Aufl. 2018, Art. 82 Rn. 28.
 
90
Paal/Pauly-Frenzel, DSGVO, BDSG, 2. Aufl. 2018, DS-GVO Art. 6 Rn. 1.
 
91
Bamberger/Roth/Hau/Poseck-Bamberger, BeckOK BGB, 53. Ed. Stand: 01.02.2020, §§ 12 Rn. 228.
 
92
BGH, Urt. v. 14.05.2013 – VI ZR 269/12, NJW 2013, 2348 – Autocomplete; BGH, Urt. v. 07.07.1983 – III ZR 159/82, NJW 1984, 436 – Schufa; Däubler/Klebe/Wedde/Weichert-Däubler, BDSG, 5. Aufl. 2016, §§ 7 Rn. 35; Simitis-Simitis, BDSG, 8. Aufl. 2014, §§ 35 Rn. 73 m. w. N.
 
93
Bejahend Paal/Pauly-Frenzel, DSGVO, BDSG, 2. Aufl. 2018, DS-GVO Art. 82 Rn. 20.
 
94
Simitis-Simitis, BDSG, 8. Aufl. 2014, §§ 7 Rn. 33, 60; Taeger/Gabel-Gabel, DSGVO – BDSG, 3. Aufl. 2019, BDSG §§ 7 Rn. 26.
 
95
Vgl. eingehend: Specht-Riemenschneider/Schneider, MMR 2019, 503, 507.
 
96
Specht-Riemenschneider/Schneider, MMR 2019, 503, 507; Jacquemain, RDV 2017, 227, 232; Gola-Gola/Piltz, DS-GVO, 2. Aufl. 2018, Art. 26 Rn. 2.
 
97
Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG Vor §§ 22 Rn. 2.
 
98
Simitis-Simitis, BDSG, 8. Aufl. 2014, §§ 1 Rn. 27.
 
99
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983 – 1 BvR 209, 83 u. a., NJW 1984, 419, 425 – Volkszählung.
 
100
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983 – 1 BvR 209, 83 u. a., NJW 1984, 419, 425 – Volkszählung.
 
101
BVerfG, Urt. v. 15.12.1983 – 1 BvR 209, 83 u. a., NJW 1984, 419, 426 – Volkszählung.
 
102
BVerfG, Urt. v. 27.02.2008 – 1 BvR 370/07, 1 BvR 595/07, NJW 2008, 822 – Online-Durchsuchung.
 
103
OLG Köln, Urt. v. 06.10.2005 – 6 U 12/05, GRUR-RR 2005, 337, 338 – Dokumentarfilm-Massaker; OLG Zweibrücken, Urt. 21.02.1997 – 2 U 30/96, GRUR 1997, 363, 364 – Jüdische Friedhöfe; OLG München, Urt. v. 21.03.1996 – 29 U 5512/95, NJW-RR 1997, 493, 494 – Ausgleich Nichtvermögensschaden; Fromm/Nordemann-Dustmann, UrhG, 12. Aufl. 2018, §§ 12 Rn. 9 m. w. N.; Strömholm GRUR 1963, 350 (358); unklar: Dreier/Schulze-Schulze, UrhG, 6. Aufl. 2018, UrhG §§ 12 Rn. 6, 8.
 
104
Dreier/Schulze-Schulze, UrhG, 6. Aufl. 2018, UrhG §§ 14 Rn. 2; Hoeren/Sieber/Holznagel- Hoeren/Decker, Multimedia-Recht, 48. Aufl. 2019, Teil 7.2 Rn. 41 f.; ähnlich: Ahlberg/Götting-Kroitzsch/Götting, BeckOK UrhR, 24. Ed. Stand: 01.04.2019, §§ 14 Rn. 12.
 
105
Fromm/Nordemann-Dustmann, UrhG, 12. Aufl. 2018, §§ 14 Rn. 12; Dreier/Schulze-Schulze, UrhG, 6. Aufl. 2018, UrhG §§ 14 Rn. 6.
 
106
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1239; Dreier/Schulze-Dreier, UrhG, 6. Aufl. 2018, UrhG §§ 12 Rn. 8; Fromm/Nordemann-Dustmann, UrhG, 12. Aufl. 2018, Vor §§ 12 Rn. 11.
 
107
Zur Sphärentheorie vgl. grdl.: BVerfG, Beschl. v. 03.06.1980 – 1 BvR 185/77, NJW 1980, 2070; BVerfG, Beschl. v. 16.07.1969 – 1 BvL 19/63, NJW 1969, 1707 – Mikrozensus.
 
108
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1167.
 
109
BVerfG, Beschl. v. 15.01.1975 – 2 BvR 65/74, NJW 1975, 588; BVerfG, Urt. v. 16.01.1957 – 1 BvR 253/56, NJW 1957, 297, 298.
 
110
BVerfG, Beschl. v. 08.03.1972 – 2 BvR 28/71, NJW 1972, 1123, 1124 – Arztakten; BVerfG, Beschl. v. 15.01.1970 – 1 BvR 13/68, NJW 1970, 555 – Scheidungsakte; BVerfG, Beschl. v. 16.07.1969 – 1 BvL 19/63, NJW 1969, 1707 – Mikrozensus; BGH, Urt. v. 24.11.1987 – VI ZR 42/87, NJW 1988, 1984 1985; BGH, Urt. v. 20.01.1981 – VI ZR 163/79, NJW 1981, 1366.
 
111
BVerfG, Beschl. v. 13.06.2007 – 1 BvR 1783/05, NJW 2008, 39 – Esra, zur Darstellung sexueller Beziehungen in einem Roman; BVerfG, Beschl. v. 14.09.1989 – 1 BvR 1062/87, NJW 1990, 563, 565 – Tagebuchaufzeichnung.
 
112
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1244.
 
113
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1244.
 
114
BGH, Urt. v. 19.03.2013 – VI ZR 93/12, ZUM 2013, 565, 567; Paschke/Berlit/Meyer-Kröner GesMedR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 31 Rn. 22.
 
115
Ablehnend mit Hinweis darauf, dass die Intimsphäre „nach Einzelfallumständen“ abgesteckt wird und daher gerade kein absoluter Schutz gewährt wird: Staudinger-Hager, §§ 823 BGB, Neubearb. 2017, Rn. C 188; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB §§ 823 Rn. 152.1.
 
116
BVerfG, Beschl. v. 26.02.2008 – 1 BvR 1602/07 u. a., NJW 2008, 1793, Rn. 47 – Caroline von Hannover; BVerfG, Urt. v. 05.06.1973 – 1 BvR 536/72, NJW 1973, 1226, 1227 – Lebach; BGH, Urt. v. 25.11.2011 – VI ZR 332/09, NJW 2012, 767, Rn. 15; BGH, Urt. v. 22.11.2011 – VI ZR 26/11, NJW 2012, 763, Rn. 10.
 
117
OLG Hamburg, Urt. v. 24.10.1974 – 3 U 134/74, NJW 1975, 649, 650; Wenzel-Burkhardt/Peifer, Das Recht der Wort- und Bildberichterstattung, 6. Aufl. 2018, Kap. 5 Rn. 54; Prinz/Peters, Medienrecht, 1999, Kap. 3 Rn. 62; Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 38.
 
118
EGMR, Urt. v. 26.04.2004 – 59320/00, NJW 2004, 2647 – Caroline von Hannover.
 
119
BGH, Urt. v. 19.12.1995 – VI ZR 15/95, GRUR 1996, 923 – Caroline von Monaco II; vgl. auch: Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 24 m. w. N.
 
120
OLG Köln, Urt. v. 10.11.2015 – 15 U 97/15, NJW 2016, 818, Rn. 12 f. – Baby-Bäuchlein.
 
121
BVerfG, Beschl. v. 08.03.1972 – 2 BvR 28/71, NJW 1972, 1123 – Arztakten.
 
122
Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB §§ 823 Rn. 203 f.
 
123
BGH, Urt. v. 20.12.2011 – VI ZR 261/10, NJW 2012, 771, Rn. 16 f. – Babyklappen m. w. N.; BGH, Urt. v. 23.06.2009 – VI ZR 196/08, NJW 2009, 2888 – spickmich.de; vgl. auch: KG Berlin, Beschl. v. 07.06.2012 – 10 W 9/12, MMR 2013, 468, 469.
 
124
BVerfG, Beschl. v. 25.01.2012 – 1 BvR 2499/09 u. 2503/09, ZUM-RD 2012, 250, Rn. 37 – Jungstars; BGH, Urt. v. 13.01.2015 – VI ZR 286/13, ZUM-RD 2015, 151, Rn. 11 ff. – Filialleiter bei Promi-Friseur; OLG Köln, Urt. v. 13.10.2016 – 15 U 189/15, ZD 2017, 96.
 
125
BVerfG, Beschl. v. 08.06.2010 – 1 BvR 1745/06, NJW 2011, 47, Rn. 21; BVerfG, Beschl. v. 14.01.1998 – 1 BvR 1861/93 u. a., NJW 1998, 1381, 1383; vgl. auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1255; Paschke/Berlit/Meyer-Kröner GesMedR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 31 Rn. 48; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB § 823 Rn. 164.
 
126
BVerfG, Beschl. v. 29.06.2016 – 1 BvR 3487/14, NJW 2016, 3362, Rn. 15.
 
127
OLG Saarland, Urt. v. 30.06.2017 – 5 U 16/16, AfP 2017, 439, 441.
 
128
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1255.
 
129
BVerfG, Beschl. v. 25.01.2012 – 1 BvR 2499/09 u. 2503/09, ZUM-RD 2012, 250 – Jungstars; vgl. dazu auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1256.
 
130
Vgl. dazu eingehend: Holznagel, CR 2019, 518, 521 ff.
 
131
OLG München, Beschl. v. 12.12.2018 – 18 W 1873/18, ZUM-RD 2019, 216; OLG Stuttgart, Beschl. v. 06.09.2018 – 4 W 63/18, MMR 2019, 110 sowie zuvor LG Ulm, Beschl. v. 19.07.2018 – 4 O 320/18, BeckRS 2018, 29416; OLG Karlsruhe, Beschl. v. 25.06.2018 – 15 W 86/18, MMR 2018, 678; VG Mainz, Urt. v. 13.04.2018 – 4 K762/17.MZ, MMR 2018, 556; LG Bremen, Urt. v. 20.06.2019 – 7 O 1618/18, BeckRS, 2019, 12419; LG Frankenthal, Beschl. v. 08.03.2019 – 6 O 56/19, BeckRS 2019, 17928.
 
132
Vgl. hierzu etwa: OLG München, Beschl. v. 24.08.2018 – 18 W 1294/18, MMR 2018, 753, 754; VG München, Urt. v. 27.10.2017 – M 26 K 16.5928, MMR 2018, 418 ff.
 
133
LG Frankfurt a.M., Beschl. v. 14.05.2018 – 2-03 O 182/18, MMR 2018, 545 m. zust. Anm. Müller-Riemenschneider/Specht; Zustimmend auch: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 368.
 
134
Müller-Riemenschneider/Specht, MMR 2018, 545, 547.
 
135
Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 368; Holznagel, CR 2018, 369, Rn. 56.
 
136
Röhricht/Graf von Westphalen/Haas-Specht, HGB, 5. Aufl. 2019, Plattformnutzungsverträge, Rn. 49, 80; Müller-Riemenschneider/Specht, MMR 2018, 545, 547.
 
137
BVerfG, Beschl. v. 13.02.1996 – 1 BvR 262/91, NJW 1996, 1529, 1530; BGH, Urt. v. 27.05.2014 – VI ZR 153/13, NJW 2014, 3154, Rn. 13; BGH, Urt. v. 11.03.2008 – VI ZR 7/07, NJW 2008, 2110, Rn.20 – Gen-Milch; BGH, Urt. v. 26.10.1999 – VI ZR 322/98, NJW 2000, 656, 657; BGH, Urt. v. 30.01.1996 – VI ZR 386/94, NJW 1996, 1131, 1133 – Persönlichkeitsverletzung durch Buchpassage.
 
138
BVerfG, Beschl. v. 07.12.2011 – 1 BvR 2678/10, NJW 2012, 1643, Rn. 42 – „Grüne Gentechnik“; BVerfG, Beschl. v. 04.02.2010 – 1 BvR 369/04 u. a., NJW 2010, 2193, Rn. 25 – Ausländerrückführung; BVerfG, Beschl. v. 10.10.1995 – 1 BvR 1476/91 u. a., NJW 1995, 3303, 3305 – Soldaten sind Mörder; BGH, Urt. v. 11.03.2008 – VI ZR 7/07, NJW 2008, 2110, Rn. 15 – Gen-Milch; BGH, Urt. v. 17.03.1970 – VI ZR 151/68, GRUR 1970, 370, 372 – „Nachtigall“; Paschke/Berlit/Meyer-Kröner, GesMedR, 3. Aufl. 2016, Teil 4 Abschn. 31 Rn. 74; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB § 823 Rn. 51.
 
139
Z. B. kann sich eine fremdsprachige Darstellung an ausländische Mitbürger richten, BGH, Urt. v. 12.02.1985 – VI ZR 225/83, NJW 1985, 1621, 1622 – Türkei; Wenzel-Burkhardt, Das Recht der Wort- und Bildberichterstattung, 6. Aufl. 2018, Kap. 4 Rn. 6.
 
140
Eine Ausweitung des künstlerischen Charakters erfolgte jüngst insbesondere durch: BVerfG, Beschl. v. 08.02.2018 – 1 BvR 2112/15, GRUR 2018, 633 – Neue Sicht auf Charlottenburg; vgl. zu den verfassungsrechtlichen Kunstbegriffen außerdem: Epping/Hillgruber-Kempen, BeckOK GG, 40. Ed. Stand: 15.02.2019, Art. 5 Rn. 162 m. w. N.
 
141
BVerfG, Beschl. v. 13.06.2007 – 1 BvR 1783/05, NJW 2008, 39, Rn. 81 ff. – Esra.
 
142
BGH, Urt. v. 22.02.2011 – VI ZR 120/10, MMR 2011, 409, Rn. 10.
 
143
BGH, Urt. v. 13.03.1979 – VI ZR 117/77, NJW 1979, 1351, 1352; Bamberger/Roth/Hau/Poseck-Förster, BeckOK BGB, 53. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB §§ 823 Rn. 17–25.
 
144
Bereits vom Reichsgericht statuiert, RG, Urt. v. 30.12.1901 – VI 285/01, RGZ 50, 60, 65 ff., juris.
 
145
Begrifflichkeit nach: Fikentscher/Heinemann, 11. Aufl. 2017, SchuldR, §§ 107 Rn. 1571.
 
146
Vgl. hierzu auch: Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB § 823 Rn. 5; Stürner-Teichmann, Jauernig BGB, 17. Aufl. 2018, §§ 823 Rn. 47 ff.
 
147
Statt vieler: Palandt-Sprau, BGB, 79. Aufl. 2020, BGB §§ 823 Rn. 95; Allgemeines auch in: Staake/v. Bressensdorf, JuS 2015, 683 ff. sowie die Rechtsprechungsübersicht bei: Wegner in Götting/Schertz/Seitz-Wegner, Handbuch Persönlichkeitsrecht, 1. Aufl. 2008, §§ 32 Anhang.
 
148
Vgl. auch: Spindler/Schuster-Mann, Recht der elektronischen Medien, 3. Aufl. 2015, BGB §§ 823 Rn. 5
 
149
Paschke/Berlit/Meyer-Schulz, GesMedR, 3. Aufl. 2016, GG Art. 5 Rn. 20; Gersdorf/Paal-Söder, BeckOK InfoMedienR, 27. Ed. Stand: 01.02.2020, BGB §§ 823 Rn. 97.
 
150
StRspr, vgl. etwa: BVerfG, Beschl. v. 07.12.2011 – 1 BvR 2678/10, NJW 2012, 1643, Rn. 33 – „Grüne Gentechnik“; BVerfG, Beschl. v. 25.01.2012 – 1 BvR 2499/09 u. 1 BvR 2503/09, NJW 2012, 1500, Rn. 39 – Ochsenknecht-Söhne; BVerfG, Beschl. v. 10.11.1998 – 1 BvR 1531/96, NJW 1999, 1322, 1324 – Fall Helnwein.
 
151
EGMR, Urt. v. 19.09.2013 – 8772/10, ZUM 2014, 284, Rn. 46.
 
152
EGMR, Urt. v. 17.04.2014 – 5709/09, NJW 2014, 3501 – Barosa/Deutschland; vgl. dazu eingehend: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1340 ff.
 
153
EGMR, Urt. v. 17.04.2014 – 5709/09, NJW 2014, 3501 – Barosa/Deutschland.
 
154
BGH, Urt. v. 14.10.2008 – VI ZR 272/06, GRUR 2009, 86, Rn. 18 – Gesundheitszustand von Prinz Ernst August; BGH, Urt. v. 01.07.2008 – VI ZR 243/06, GRUR 2008, 1024, Rn. 25 – Shopping mit der Putzfrau auf Mallorca.
 
155
Hierzu eingehend: Gsell/Krüger/Lorenz/Reymann-Specht, BeckOGK, BGB §§ 823 Rn. 1344 ff.
 
156
BGH, Urt. v. 02.05.2017 – VI ZR 262/12, ZUM-RD 2017, 429, 431 f.; BGH, Urt. v. 01.07.2008 – VI ZR 243/06, GRUR 2008, 1024, Rn. 27 – Shopping mit der Putzfrau auf Mallorca: Bildberichterstattung über den privaten Alltag eines Prominenten; BGH, Urt. v. 03.07.2007 – VI ZR 164/06, GRUR 2007, 902, Rn. 9 – Abgestuftes Schutzkonzept II: Bildberichterstattung über den Aufenthalt eines Prominenten an einem Urlaubsort; vgl. auch: Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 13 ff.
 
157
EGMR, Urt. v. 24.06.2004 – 59320/00, GRUR 2004, 1051 – Caroline von Hannover.
 
158
BGH, Urt. v. 26.06.1979 – VI ZR 108/78, GRUR 1979, 732, 733.
 
159
BGH, Urt. v. 01.12.1999 – I ZR 226/97, GRUR 2000, 715, 716.
 
160
„Ja zur privaten Social-Media-Notwehr“, abrufbar unter: https://​www.​spiegel.​de/​netzwelt/​netzpolitik/​in-oesterreich-ja-zur-privaten-social-media-notwehr-a-1251839.​html, zuletzt abgerufen am 01.08.2019.
 
161
BVerfG, Urt. v. 05.06.1973 – 1 BvR 536/72, NJW 1973, 1226, 1230 f. – Lebach.
 
162
Gabers-von-Boehm, GRUR-Prax 2012, 36; Dreier/Schulze-Specht, UrhG, 6. Aufl. 2018, KUG §§ 23 Rn. 21.
 
163
BGH, Urt. v. 28.10.2008 – VI ZR 307/07, NJW 2009, 757, 758 m.Anm. WanckelKarsten Speck; BGH, Urt. v. 06.03.2007 – VI ZR 51/06, GRUR 2007, 527 m.Anm. Götting; OLG München, Beschl. v. 24.08.2018 – 18 W 1294/18, MMR 2018, 753, 754.
 
164
Vgl. dazu eingehend: Fischer, MMR 2019, 355, 357 f.
 
165
Fischer, MMR 2019, 355, 358.
 
166
Gulden/Dausend, MMR 2017, 723, 725.
 
167
BVerfG, Urt. v. 05.06.1973 – 1 BvR 536/72, NJW 1973, 1226, 1229 f. – Lebach.
 
168
Vgl. dazu eingehend: Fischer, MMR 2019, 355, 357.
 
169
Zustimmend: Fischer, MMR 2019, 355, 358; Gulden/Dausend, MMR 2017, 723, 728.
 
Metadaten
Titel
Äußerungsrecht/Bildnisrecht
verfasst von
Severin Riemenschneider
Copyright-Jahr
2020
Verlag
Springer Berlin Heidelberg
DOI
https://doi.org/10.1007/978-3-662-61726-7_2